ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΝ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Υπό ΑΝΤΩΝΙΟΥ Β. ΤΑΣΙΟΥ
Μηχ/γου — Ηλεκ/γου, Υπομηχανικού — Τεχνολόγου Καθηγητού
Ο προαναφερθείς διοικητικός υπάλληλος, διαχειριστής τότε υλικών της Ηλεκτρικής, παρέλαβε από την Επιμελητεία του Ε.Α.Μ. (ΕΤΑ) για λογαριασμό του εργοστασίου Ηλεκτροφωτισμού 5 βαρέλια ορυκτελαίου (περίπου 900 κιλά) και τα μετέφερε στην αποθήκη του μηχανοστασίου.
Το περιεχόμενο όμως δύο εκ των πέντε βαρελιών ήτο ελαιόλαδο εξαιρετικής ποιότητας, όχι μόνον διά την τότε εποχή που υπήρχε παντελής έλλειψη, αλλά και την σημερινή, τα οποία παρελήφθησαν προφανώς κατά λάθος. Το λάθος τούτο υπέπεσε μετ’ ου πολύ στην αντίληψη δύο, ίσως και τριών μηχανοδηγών, οι όποιοι εντέχνως το έβγαλαν ακατάλληλο και βεβαίως για τις μηχανές, άλλα επίσης και ακατάλληλο διά πάσαν βρώσιν άλλων συναδέλφων έκτος αυτών των ιδίων και των προσφιλών των προσώπων. Και ο Εβραίος διαχειριστής κάνοντας και ξανακάνοντας λογαριασμούς έλεγε ότι πολύ λάδι καίνε αυτή τη φορά οι μηχανές και συνιστούσε οικονομία λιπαντικών διότι η νέα παραλαβή θα αργούσε.
Μοναδικός τρόπος οικονομίας διά τους δύο ή τρεις αυτούς μηχανοδηγούς ήταν η χρησιμοποίηση των καταλλήλων… καμένων λαδιών και ως ήταν φυσικό, μία εκ των μηχανών δεν άντεξε την ξηρασία και κτύπησε μπιέλα (βλάβη κουζινέτου διωστήρος). Τη δεύτερη την προλάβανε γιατί κάπνιζε πολύ.
—Θα κάψουμε τις μηχανές (με τα παλιόλαδα που μας δίνουν, έλεγαν όσοι είχαν άγνοια των συμβάντων.
Στην περίοδο του νομισματικού εξευτελισμού και που η αγοραπωλησία γίνονταν είδος με είδος, η ωριαία κιλοβατώρα στοίχιζε στον καταναλωτή τρεις οκάδες σιτάρι. Δεν γνωρίζουμε όμως πόσοι εκ των καταναλωτών ρεύματος ξεπλήρωσαν με τον τρόπο αυτό της συναλλαγής και με την καθιερωθείσα αυτή τιμή την οφειλή των.
Πρέπει να δεχθούμε ότι η πενταετία 1941—45 διά να μην πούμε η επταετία 41—47 όχι μόνον δεν προσέφερε κέρδη στην επιχείρηση Σταματοπούλου, αλλά ζημίωσε αυτή.
Με το αιτιολογικό ακριβώς τούτο η επιχείρηση Σταματοπούλου πέτυχε αλλαγή του τιμολογίου χρεώσεως ηλεκτρικής ενεργείας.
Η τιμή δηλαδή κάθε κιλοβατώρας ήτο διαφορετική για κάθε μήνα διότι έβγαινε απολογιστικώς, βάσει ενός τύπου που είχε ως βασικούς παράγοντες τις μηνιαίες δαπάνες σε μισθούς και ημερομίσθια, τα καταναλωθέντα καύσιμα το ποσοστό κέρδους της επιχειρήσεως και την παραχθείσα μηνιαία ηλεκτρική ενέργεια.
Τον έλεγχο των στοιχείων τούτων είχε αναλάβει ο Δήμος Τρικκαίων.
Μετά την κατοχή εγκαταστάθηκαν στο ηλεκτρικό εργοστάσιο άλλα δύο ηλεκτροπαραγωγά συγκροτήματα.
Το ένα γερμανικής προελεύσεως, με πετρελαιομηχανή τύπου ΜΡΕΝΣ 200 ίππων και γεννήτρια Γουενστινχάουζ συνεχούς ρεύματος 150 κιλοβάτ, εγκαταστάθηκε στον χώρο του παλαιού μηχανοστασίου, το δε δεύτερο τύπου ΒΙΒΙΑΝ. αμερικανικής προελεύσεως με πετρελαιομηχανή 350 ίππων με γεννήτρια εναλλασσόμενου ρεύματος 187 K.V.A., με συσκευή ανορθώσεως (λάμπες υδραργύρου και μετασχηματιστής), εγκαταστάθηκε στο παραπλεύρως του μηχανοστασίου κατασκευασθέν ειδικώς προς τούτο κτίριο.
Με την εγκατάσταση των δύο τούτων συγκροτημάτων ο αριθμός των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών ανήλθε εις 6, η συνολική ισχύς των πετρελαιομηχανών του εργοστασίου έφθασε τους 1.050 περίπου ίππους και η ηλεκτρική ισχύς παραγωγής τα 600 κιλοβάτ.
Η δυναμικότης αυτή των 600 K.W. του Ηλεκτρικού Εργοστασίου Τρικάλων ήτο αρκετή να εξυπηρετήσει χωρίς κανένα περιορισμό την πόλη των Τρικάλων (μετά των συνοικισμών Τρικκαίογλου, Κουτοσομυλίων, Αγίας Μονής μέχρι των αρχών του 1955.
Παραθέτουμε ορισμένα γενικά στατιστικά στοιχεία διά να δώσουμε το κέντρο της προόδου στον τομέα του εξηλεκτρισμού της χώρας μας.
Το 1889 έγινε ο ηλεκτροφωτισμός των Αθηνών. Σε ένα ξύλινο παράπηγμα της μεσημβρινής γωνίας της λεωφόρου Πανεπιστημίου και της οδού Ανσέλμου, της σημερινής Γιαν Σμάτς, εγκαταστάθηκε μία εμβολοφόρος ατμομηχανή και μία γεννήτρια συνεχούς ρεύματος 2X110 βολτ ισχύος 150 κιλοβάτ. Το 1003 αποπερατώθηκε το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού του Ν. Φαλήρου ισχύος 3.000 κιλοβάτ εναλλασσόμενου τριφασικού ρεύματος. Το 1917 ηλεκτροφωτίστηκαν οι δρόμοι των Αθηνών. Το 1926 συνεστήθη η Ηλεκτρική Εταιρία Αθηνών — Πειραιώς και ενίσχυσε τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου του Ν. Φαλήρου, ότε η ισχύς έφθασε τα 18.000 κιλοβάτ.
Το εργοστάσιο Κερατσινίου άρχισε τη λειτουργία του το 1929. Το 1949 η ζήτηση του ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή Πρωτευούσης έφθασε τα 110.000 κιλοβάτ. Το 1950 μόνον το 7% των οικισμών της χώρας με ένα αριθμό ο όποιος έφθανε το 55% του συνολικού πληθυσμού είχαν μία σχετική εξυπηρέτηση.
Στην πραγματικότητα μόνον οι κάτοικοι της περιοχής Πρωτευούσης (Αθηνών — Πειραιώς) εξυπηρετούντο πλήρως δι’ ηλεκτρικού ρεύματος. Σήμερα (τέλος 1972) το 97% του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας έχουν ηλεκτρικό ρεύμα. Η κατά κεφαλή καθαρά κατανάλωση στην Ελλάδα έφρασε το 1952 τα 87 κιλοβάτ, το 1966 τα 575 και το 1972 υπερέβη τα 1.300 κιλοβάτ, με προοπτική να φθάσει τα 2.200 κιλοβάτ. Το 1950 η περιοχή πρωτευούσης κατανάλισκε το 86% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας και το 14% η υπόλοιπος επαρχιακή Ελλάδα.
Η συνολική εγκατεστημένη στη χώρα μας ηλεκτρική ισχύς το 1966 ανήρχετο σε 1.385.000 κιλοβάτ και στο τέλος του 1972 έφτασε τα 2.850.000 περίπου κιλοβάτ.
Στη δεύτερη μετακατοχική πενταετία, και η οποία δεν είναι καν δυνατόν να συγκριθεί προς οιανδήποτε για τη χώρα μας προηγουμένη τοιαύτη, έχουμε, στον τομέα του εξηλεκτρισμού και εν γένει, της τεχνικής, αλματώδη εξέλιξη.
Ο ηλεκτρισμός δεν αποτελεί πλέον μέσον εξυπηρετήσεως φωτισμού οικιών και καταστημάτων. Καθίσταται η κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη της βιοτεχνίας, της βιομηχανίας, της γεωργίας και της οιασδήποτε μικρής ή μεγάλης παραγωγικής μονάδας.
Έτσι, από των αρχών του 1955 η ’Ηλεκτρική Σταματόπουλου ευρέθη στην ανάγκη νέας ενισχύσεως των εγκαταστάσεων της.
Η μελέτη του σοβαρού τούτου θέματος που απασχόλησε τους Θρασύβουλο Σταματόπουλο, γιό του Μελέτη, έναν από τους 6 κληρονόμους των επιχειρήσεων «Μ.Κ. Σταματόπουλου και Υιοί», διευθύνοντα τότε την επιχείρηση Τρικάλων και Βλαδίμηρο Στρεγλό, τον συμπαθέστατο, λαμπρό επιστήμονα, τεχνικό τότε σύμβουλο της Ηλεκτρικής Τρικάλων, απέδειξε ότι ήτο ανώφελος οιαδήποτε ενίσχυση του εργοστασίου αφ’ ενός και του δικτύου αφ’ ετέρου.
Σημειούμεν εκ παραλλήλου ότι από των αρχών του 1950 έχουμε στην περιφέρεια της Δυτικής Θεσσαλίας τους πρώτους καρπούς του προγράμματος εξηλεκτρισμού της χώρας μας.
Η ιδρυθείσα το 1950 Δημοσία Επιχείρησις Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) είχε περατώσει τις εργασίες κατασκευής των δικτύων υψηλής (150 KV) και μέσης (15 ΚV) τάσεως Τρικάλων – Καρδίτσης, ο υποσταθμός 150/15 Κ.V. Τρικάλων ισχύος 6.000 K.V. (10 φορές μεγαλύτερη του Ηλεκτρικού εργοστασίου Τρικάλων και με μεγάλα περιθώρια ενισχύσεως), παρά τον συνοικισμό «Μπάρας» είχε τεθεί υπό τάσιν, τροφοδοτούμενος από τον επίσης ·νεοαποκτηθέντα υδροηλεκτρικό Σταθμό Ταυρωπού (Μέγδοβα) και αφθονος ηλεκτρική ενέργεια ήταν διαθέσιμος.
Τοιουτοτρόπως απεφασίσθη η ανακαίνιση των ακραίων τμημάτων του δικτύου της πόλεως Τρικάλων διά να καταστούν κατάλληλα να δεχθούν το εναλλασσόμενο ρεύμα της ΔΕΗ που ως προαναφέραμε υπήρχε άφθονο στην πόλη μας.
Ο υποφαινόμενος, προσληφθείς τον Σεπτέμβριο 1955 απασχολήθηκε κυρίως στη μελέτη τις τροποποιήσεως — ανακαινίσεως των ακραίων τμημάτων δικτύου Σ.Ρ. τις πόλεως, αρχής γενομένης από τον συνοικισμό «Μπάρας». Πράγματι το 1956 το ανακαινισθέν δίκτυο του συνοικισμού «Μπάρας» από τις οδού Διάκου και βορειότερα, πλην των Εβραίικων, τροφοδοτήθηκε με εναλλασσόμενο ρεύμα χορηγούμενο υπό της ΔΕΗ και συνδέθηκαν εις αυτό περί τους 300 καταναλωτές.
Η εξαγγελία όμως, υπό της κυβερνήσεως του 1956, της εξαγοράς και αναγκαστικής απαλλοτριώσεως όλων των εν Ελλάδι ηλεκτρικών επιχειρήσεων, σταμάτησε, ως ήτο φυσικό, κάθε προσπάθεια βελτιώσεως των εγκαταστάσεων της Ηλεκτρικής Τρικάλων. «Εκ των ενόντων προγραμματίσαμε μόνο συντήρηση μηχανών και δικτύου», ήτο εν ολίγοις η εντολή του διευθύνοντος την επιχείρηση.
Το 1956 έχουμε επίσης την καθιέρωση του ενιαίου κλιμακωτού τιμολογίου ρεύματος, ισχύοντος και σήμερα, καθ’ άπασαν την Επικράτεια, μέτρο το οποίον έδωσε μεγάλη ανακούφιση στους καταναλωτές και τους ώθησε στην αλλαγή και εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων των.
Η μέση τιμή ρεύματος κατά την διετία 1955-1956 της Ηλεκτρικής Τρικάλων κυμαίνονταν περί τις 2,15 έως 2,50 δραχμές ανά κιλοβατώρα αρκετά χαμηλή εάν την συγκρίνουμε με την τοιαύτην πολλών άλλων ελληνικών πόλεων της αυτής ως άνω περιόδου.
Το 1957 είναι το τελευταίο έτος της επιχειρήσεως «Ηλεκτροφωτισμός Τρικάλων Μ.Κ. Σταματόπουλου Υιοί» και το οποίο διήλθε χωρίς καμία αλλαγή ή προσθήκη στο εργοστάσιο και το δίκτυο διανομής.
Μόνον εις τον συνήθη θόρυβο των μηχανών του χώρου τούτου, προσετέθη και ένας νέος τοιούτος. Είχε προγραμματιστεί για το έτος τούτο η εξαγορά της Ηλεκτρικής Τρεχάλων και καθημερινώς μεγαλόφωνες συζητήσεις γίνονταν γύρω από το θέμα της αποκαταστάσεως του υπηρετούντος σ’ αυτήν προσωπικού.
Εν τω μεταξύ το απογραφικό συνεργείο, αποτελούμενο εκ δύο τεχνικών της ΔΕΗ και του υποφαινομένου, εκ μέρους της Ηλεκτρικής Εταιρείας είχε περατώσει την καταμέτρηση όλων των περιουσιακών στοιχείων της Εταιρείας. Σημειούμεν μόνον εδώ μερικά γενικά απογραφικά στοιχεία:
Αριθμός ηλεκτροπαραγωγών συγκροτημάτων: 6
Συνολ. εγκατεστημένη ισχύς μηχανών: 1.050 ίπποι.
Μήκος ηλεκτρικού δικτύου: 55 Χλμ.
Αριθμός πελατών ή παροχών: 3.200.
Τον Νοέμβριο του αυτού έτους που τα πάντα ήσαν έτοιμα για παράδοση, ο τότε διευθυντής του εν Τρικάλοις καταστήματος της επιχειρήσεως Μ.Κ· Σταματόπουλου Υιοί, ο πιστός στην επιχείρηση υπάλληλος (προσελήφθη το 1946) (ο δίκαιος και ακεραίου χαρακτήρας άνθρωπος), ο αυστηρός όπως ενομίζετο προϊστάμενος Ιωάννης Καρόλης κάλεσε το προσωπικό του και μας ανήγγειλε ότι η αναμενόμενη σύμβαση εξαγοράς της Ηλεκτρικής Τρικάλων υπεγράφη υπό των αρμοδίων και ότι το υπηρετούν σήμερα προσωπικό της Εταιρείας εντάσσεται αυτοδικαίως, συμφώνα με τις διατάξεις του σχετικού Ν.Δ. «περί εξαγοράς των Επιχειρήσεων, στη δύναμη του προσωπικού της ΔΕΗ. Η επίσημος αυτή ανακοίνωση έθεσε τέρμα στις θορυβώδεις ως προαναφέραμε, συζητήσεις του προσωπικού και έδωσε νέα δύναμη σ’ αυτό προς συνέχιση του επιτελουμένου κοινωφελούς έργου του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως Τρικάλων.
Από 1ης Δεκεμβρίου 1957 οι εγκαταστάσεις του Ηλεκτρικού Εργοστασίου Τρικάλων και άπαν το προσωπικό αυτού περιήλθε στην ΔΕΗ, αποζημιωθείσης της Εταιρείας «Μ.Κ. Σταματόπουλου Υιοί» διά του σεβαστού ως πληροφορηθήκαμε ποσού των εξ εκατομμυρίων (6.000.000) δραχμών.
Έτσι στους οχτώ (8) τότε υπαλλήλους τους: 1) Γεώργιο Μιχόπουλο, 2) Καλλιόπη Πιπερά 3) Παύλο Παρδάλη, 4) Αθανάσιο Καλύβα, 5) Νικόλαο Παρθένη, 6) Χαρίτωνα Μυστακίδη, 7) Απόστολο Γουλιώνη και 8) Μιχάλη Μπαλατσούκα, που αποτελούσαν την πρώτη δύναμη του προσωπικού του ιδρυθέντος από του 1955 γραφείου της ΔΕΗ Τρικάλων, προστέθηκαν εν μια νυκτί και οι κατωτέρω 25 διοικητικοί και τεχνικοί υπάλληλοι πολυετούς πείρας και δοκιμασμένης αξίας της τέως Ηλεκτρικής Εταιρείας Τρικάλων.
1) Ιωάννης Καρόλης, 2) Χαίμ Σαλέμ, 3) Αλεξάνδρα Ζαρκαλή, 4) Τριαντάφυλλος Γαλάνης, 5) Φίλτων Τσιρογιάννης, 6) Αθαν. Παπαδόπουλος, 7) Αννέτα Μπαντή, 8) Αντώνιος Τάσιος, 9) Νικόλαος Λασπόπουλος, 10) Αχιλλεύς Βουτσελάς, 11) Σπυρίδων Ηττόπουλος, 12) Νικ. Τσιρογιάννης, 13) Κων. Σουλιώτης, 14) Δημ. Πανόπουλος, 15) Βασίλειος Σύρμπας, 16) Ευάγγελος Σκούρας, 17) Χρήστος Χριστάκος, 18) Απόστολος Χατζής, 19) Γεώργιος Μπαλλάς, 20) Λάμπρος Τουρναβίτης, 21) Βασ. Χριστόπουλος, 22) Γεώργιος Σιούλας, 23) Χρήστος Μόκκας, 24) Δημήτριος Τσαπράκας και 25) Βασίλειος Κόλτσας.
Δεν είναι δυνατόν να ακριβολογεί κανείς όταν ισχυριστεί ότι την επομένη το νέο καθεστώς της ΔΕΗ έλυσε ως διά μαγείας πάντα τα προβλήματα του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως Τρικάλων τα οποία δεν είχαν επιλυθεί από την προκάτοχο επιχείρηση.
Μία προσπάθεια ικανοποιήσεως ορισμένου αριθμού πελατών το μήνα Δεκέμβριο του 1957 (συνδέθηκαν περί τους 100 νέοι καταναλωτές) παρ’ ολίγον να στοίχιζε πολύωρο διακοπή του ηλεκτροφωτισμού την παραμονή των Χριστουγέννων, εάν έλειπε από το προσωπικό του μηχανοστασίου έστω και η ελαχίστη εμπειρία στο θέμα αντιμετωπίσεως εκτάκτου υπερβολικού φορτίου.
Ενθυμείται καλώς ο γράφων, διότι κλήθηκε επειγόντως υπό της απογευματινής βάρδιας της ως άνω ημέρας διά την από κοινού αντιμετώπιση του προκύψαντος θέματος, ότι ενώ η μεγίστη δυναμικότης της παραγωγής περιορίζονταν στα 2.700 περίπου Αμπέρ υπό τάσιν 220 — 230 βολτ, το απόγευμα τούτο και επί τρεις (3) ώρες περίπου το φορτίο υπερέβαινε τα 3.200 Αμπέρ.
Οι μηχανές «βογκούσαν» κατά την τεχνική έκφραση και οι επαφές των στοιχείων του γενικού πίνακα διανομής όχι μόνον υπερθερμάνθηκαν, αλλά κοκκίνιζαν από το φορτίο.
Ο τεχνικός αερισμός γεννητριών και πίνακας, διανομής οι κρύες κομπρέσες υπερθερμανθέντων επαφών, η μείωση της τάσεως και προπαντός η ψυχραιμία των μηχανοδηγών έσωσαν την κατάσταση, χωρίς διακοπή κανενός τμήματος δικτύου ή την παραμικρά βλάβη εις μηχανή.
Τέτοιες και μεγαλύτερες ακόμη μπάρες γνώρισαν μηχανές και προσωπικό του Ηλεκτρικού Εργοστασίου Τρικάλων κατά την 55ετή περίπου εργασία των.
Τα δύο επόμενα έτη 1958 και 1959 ήσαν για το δίκτυο συνεχούς ρεύματος και τα μηχανήματα του εργοστασίου Τρικάλων, έτη οριστικής αποξηλώσεως και για την πόλη των Τρικάλων, έτη ριζικής αλλαγής εσωτερικών και εξωτερικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.
Το παλαιό δίκτυο παρεχώρησε τη θέση του σε ένα νέο καλλίγραμμο και ισχυρό δίκτυο εναλλασσόμενου ρεύματος με 20 μετασχηματιστές διανομής συνολικής ισχύος 2.000 Κ.V.Α. περίπου, τροφοδοτούμενο από μεγάλους ηλεκτρικούς σταθμούς εγκατεστημένους πολλά χιλιόμετρα μακράν της πόλεως Τρικάλων (Μέγδοβα, Αλιβέρι κλπ.), τα δε ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη του εργοστασίου Τρικάλων, αποξηλώθηκαν και άλλα μεν μετεφέρθησαν σε άλλα εργοστάσια των νήσων της χώρας μας, άλλα δε ως όγκοι σιδήρου και χαλκού έκλεισαν για λίγο το στόμα της αδηφάγου υψικαμίνου, αφήνοντας σε μας μιαν ωραία θύμηση και στο χώρο που επί χρόνια ολόκληρα ήσαν στερεά γαντζωμένα, ανάγλυφα τα αποτυπώματα της μορφής των.
Και ενώ το ηλεκτρικό εργοστάσιο Τρικάλων σίγησε οριστικώς το 1959 αφού ξεπλήρωσε στο ακέραιο τον προορισμό του, οι λάμπες, οι ηλεκτρικές συσκευές και τα μηχανήματα που έπαιρναν δύναμη από αυτό, όχι μόνον δεν έσβησαν ή διέκοψαν την λειτουργία των, αλλά με μεγαλύτερη ένταση και προθυμία συνέχιζαν να δίδουν και θα συνεχίσουν να προσφέρουν τις πολύτιμες υπηρεσίες των στον άνθρωπο, διότι τροφοδοτούνται πλέον όχι από ένα αλλά από πολλά μαζί ηλεκτρικά εργοστάσια τεράστιας δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
