Όταν αναφέρεται κανένας στην ιστορία του Τρικαλινού τύπου, κυρίαρχη θέση παίρνει η «Λαοκρατία» το όργανο τον ΕΑΜ, που εκδίδονταν αρχικά στην Τύρνα (Ελάτη) και το Γοργογύρι και στη συνέχεια, μετά την συμφωνία της Βάρκιζας μέσα στα Τρίκαλα. Όμως το κυρίαρχο στοιχείο, γύρω απ’ αυτή την τρικαλινή εφημερίδα πέρα από τους θαρραλέους αγώνες της είναι οι περιπέτειες που πέρασε στη διάρκεια της έκδοσης της. Περιπέτειες, που δεν αναφέρονται στις διώξεις από μέρους των κατακτητών, αλλά στην εκδικητική μανία των αντιφρονούντων, των ταγματασφαλιτών και συνεργατών των Γερμανοιταλών, που δρούσαν για πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση.
Τότε που η κομμουνιστοφοβία, είχε αναχθεί σε ισχυρότατο όπλο, αντιμετώπισης των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης και περισσότερο των ιδεολόγων της αριστεράς, που δεν συμβιβάζονταν και οραματίζονταν για άλλη δημοκρατία, πιο αληθινή και περισσότερο Ριζοσπαστική. Η μανία, λοιπόν των γνωστών και ανεξέλεγκτων τότε ομάδων εθνικοφρόνων, που είχαν οργανώσει το δικό τους παρακράτος, όπως ήταν φυσικό ξεσπούσε και στο επίσημο δημοσιογραφικό όργανο στην πόλη μας, την “Λαοκρατία”. Κι ακριβώς αυτή την περιπετειώδη -μα και αγωνιστική για τους ανθρώπους της- παρουσία της εφημερίδας αυτής, έρχεται να αναβιώσει μια φωτογραφία ντοκουμέντο, που βρέθηκε στα αρχεία του συμπολίτη Τάκη Παπαδημητρίου, συνταξιούχου Δημοτικού Υπαλλήλου, γραμματέα της ΣΤΕΓΗΣ και μέλους του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Οργανισμού τον Δήμου τότε. Μέσα από την οποία, αναπηδούν μνήμες για όσους έζησαν -με οποιονδήποτε τρόπο- εκείνη τη μαύρη περίοδο της Τρικαλινής ιστορίας ή έτυχε να ακούσουν για γεγονότα πρόσωπα και πράγματα.
Η εφημερίδα, λοιπόν “Λαοκρατία” εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1943, όταν τα Τρίκαλα Γερμανοκρατούνταν. Η στοιχειοθέτηση και εκτύπωση της γίνονταν στο θέρετρο Τύρνα (Ελάτη) του Κόζιακα, από δημοσιογράφους και τυπογράφους, που είχαν περάσει στο αντάρτικο. Το τυπογραφικό υλικό προέρχονταν από την παλιά Τρικαλινή εφημερίδα «Θάρρος», και φυσικά η κυκλοφορία της γίνονταν συνωμοτικά και από χέρι σε χέρι.
Από την Τύρνα, οι εγκαταστάσεις και το προσωπικό της “Λαοκρατίας” μεταφέρθηκαν στο Γοργογύρι στις υπώρειες του Κόζιακα καθώς οι κίνδυνοι επιδρομών από τους Γερμανούς μειώνονταν λόγω των πολλών προβλημάτων που άρχισαν να αντιμετωπίζουν και με τα χτυπήματα των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών φασιστών από τα Τρίκαλα, στις 18 Οκτωβρίου 1944, η “Λαοκρατία” μεταφέρθηκε και άρχισε να εκδίδεται στα Τρίκαλα, με συντάκτες τους Βασίλη Μαργάρα, Κώστα Στούμπο και Λύσσανδρο Παπαστεφάνου, ενώ μετά στην συντακτική ομάδα μπήκε και ο αείμνηστος και εκ των ιδρυτών των “Τρικαλινών Νέων” Αλέκος Κορδαλής, λοχαγός του ΕΛΑΣ στη διάρκεια της εθνικής αντίστασης.
Αξίζει δεν να σημειωθεί ότι για μια περίοδο αμέσως μετά την απελευθέρωση, στα Τρίκαλα τυπώνονταν και κυκλοφορούσε και ο “Ριζοσπάστης” όργανο του ΚΚΕ και τότε και μέχρι σήμερα.
Μετά την συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό των ενόπλων ανταρτών του ΕΛΑΣ, οι εγκαταστάσεις και τα γραφεία της “Λαοκρατίας” μεταφέρθηκαν στο οίκημα Πίχτου, στην γωνία των οδών Βύρωνος και Ιουλιέττας Αδάμ (κάτω απ’ την σημερινή πολυκατοικία των αδελφών Τριγώνη και απέναντι, απ’ το παλιό φωτογραφείο Μάνθου). Η κυκλοφορία της συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη του 1946 οπότε οι συνεχείς διώξεις των συντελεστών της συντακτών και τυπογράφων και οι καταστροφές του υλικού και των μηχανημάτων από τους “τραμπούκους” της δεξιάς, την ανάγκασαν σε οριστική αναστολή της έκδοσης.
Στο ποτάμι
Εκείνο που θυμούνται οι παλιότεροι Τρικαλινοί, ήταν οι συχνές επιδρομές ανεξέλεγκτων στοιχείων, που έκαναν στο οίκημα όπου στεγάζονταν η “Λαοκρατία”. Με στόχο να εκφοβίσουν τους εργαζομένους σ’ αυτή και να πετύχουν την μη έκδοση και κυκλοφορία της. Μάλιστα δε σε 2-3 επιδρομές τέτοιες, οι θερμόαιμοι εθνικόφρονες, έπαιρναν κάσσες με τυπογραφικά στοιχεία και τα πετούσαν στον παρακείμενο Ληθαίο μαζί και με μικρά πιεστήρια και άλλο υλικό, το οποίο χρησιμοποιούνταν στην έκδοση της “Λαοκρατίας”. Την άλλη ημέρα όμως οι ηρωικοί πράγματι τυπογράφοι της εποχής εκείνης, έμπαιναν στα νερά του Ληθαίου, μάζευαν ότι τυπογραφικό υλικό μπορούσαν απ’ τον πυθμένα του ποταμού και καταγίνονταν επί ώρες ολόκληρες στην ταξινόμησή του, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί κα πάλι. Ήταν μια δουλειά, που μόνο πίστη στον αγώνα που έκαναν εκείνοι οι άνθρωποι, θα μπορούσε να φέρει σε πέρας. Κα τα κατάφεραν. Ώστε να λέγεται πως η “Λαοκρατία” αναδύεται από το Ληθαίο. Και από το σημείο όπου σε λίγο θα αναδύεται το άγαλμα του Ασκληπιού.
Το φωτογραφικό ντοκουμέντο
Αυτή, λοιπόν, την επίπονη, πολύωρη και δύσκολη δουλειά, της διαλογής και ταξινόμησης του πεταμένου και ανασυρμένου από τον Ληθαίο, τυπογραφικού υλικού της “Λαοκρατίας” απεικονίζει και η φωτογραφία ντοκουμέντο, η οποία αποτελεί και την αφορμή αναφοράς στην ιστορία και την περιπετειώδη ζωή της συγκεκριμένης εφημερίδας.
Είναι η 11η Φεβρουάριου 1946 (χειμώνας, που απεικονίζεται και με το βαρύ ντύσιμο των εργαζομένων). Το βράδυ της προηγούμενης ημέρας, οι τραμπούκοι των παρακρατικών ομάδων, παραβίασαν τις πόρτες των γραφείων και τυπογραφείων της εφημερίδας, στην γωνία Βύρωνος και Ιουλιέττας Αδάμ. Και αφού κατέστρεψαν με μανία ό,τι βρήκαν μπροστά τους, άρπαξαν τις κάσσες με τα τυπογραφικά στοιχεία και τις πέταξαν στο ποτάμι, από τη γέφυρα Πίχτου (μετέπειτα Παλλάς). Κι όλα αυτά βέβαια κάτω απ’ την ανοχή της χωροφυλακής, που έβλεπε τι γινόταν μα δεν επενέβαινε. Ο κομμουνισμός, έπρεπε να παταχθεί παντού όπου σήκωνε κεφάλι.
Όταν ξημέρωσε κι έγινε αντιληπτό τι είχε συμβεί μέσα στην πηχτή και μεγάλη νύκτα του Φλεβάρη, οι τυπογράφοι της “Λαοκρατίας” βουτήξαν στα παγωμένα νερά του Ληθαίου και ανέσυραν με τα χέρια ό,τι υλικό ήταν δυνατόν να βρεθεί και να περισυλλεγεί. Και μετά άρχισαν τη δουλειά της διαλογής και της ταξινόμησης. Είναι όλοι τους τυπογράφοι, που δούλεψαν στα επόμενα χρόνια στις τοπικές εφημερίδες. Διακρίνονται από αριστερά: Καθισμένος ο Κώστας Καπνουτζής μετέπειτα προϊστάμενος τυπογραφείου της “Ελευθέρας Γνώμης”, και των “Τρικαλινών Νέων” επάνω αριστερά Γιωργ. Αναστασίου, Χρυσαυγή Αναστασίου, μετέπειτα τυπογράφος στην (“Ελεύθερα Γνώμη”, “Τρικαλινά Νέα” και “Έρευνα”) Σουλτάνα Αδαμοπούλου, Θωμάς Λυρίτσης, Νίνα Καλέση-Κωνσταντινίδη, μετέπειτα τυπογράφος στην “Ελεύθερα Γνώμη” και σύζυγος του αείμνηστου» συνεκδότη της εφημερίδας αυτής Κώστα Κωνσταντινίδη. Μπροστά όρθιος ο Μιλτιάδης Παπαράντζας, ένας εφημεριδάνθρωπος της εποχής και πίσω του ο Γιάννης Πελαΐδης, η Δώρα Στάμου, και η Ντίνα Θυμιάκου. Από δεξιά καθισμένος ο Κώστας Παπαϊωάννου, έπειτα τυπογράφος και προϊστάμενος στην “Έρευνα”, Ηλίας Σκαρλέας, τυπογράφος στην “Έρευνα” και τα “Τρικαλινά Νέα”, Νίκος Διαμαντής της “Έρευνας”, Χρ. Δαλανίκας της “Ερευνας” και πάνω αριστερά η μασκότ του τυπογραφείου, ο συμπολίτης Τάκης Παπαδημητρίου, που διέσωσε και διατηρεί στο αρχείο του, αυτή την φωτογραφία ντοκουμέντο, μιας λαμπρής, όσο και πολύ δύσκολης εποχής για τον τοπικό τύπο κι ιδιαίτερα τον δημοκρατικό.
Μια εφημερίδα της ηρωικής εποχής
Κάτω, λοιπόν, από τέτοιες συνθήκες και χάρη στον ηρωισμό, αλλά και την κοπιώδη προσπάθεια των εργαζομένων της, η “Λαοκρατία” με αρχισυντάκτες τότε, τους Σπύρο Γραμματίκα, Κώστα Στούμπο και Αλέκο Κορδαλή, κατόρθωνε να κυκλοφορεί και να καταγράφει τα δραματικά γεγονότα της μετακατοχικής, ιδιαίτερα, εποχής. Έτσι στα φύλλα της εφημερίδας αυτής που διασώθηκαν από την μανία των εθνικοφρόνων, μπορεί κανένας να βρει και να διαβάσει το συγκλονιστικό ρεπορτάζ από τον απαγχονισμό των 5 Τρικαλινών ΕΠΟΝιτών (Σύρμπα, Στεργιανόπουλο, Μπριάζη, Τσανάκα και Γατσά) στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, στις 18 Απρίλη 1944 (φύλλο Δευτέρας 24ης Απριλίου 1944). τον θάνατο του Θανάση Τσουμένη (στο ίδιο φύλλο), το πανηγυρικό άρθρο την επομένη της αποχώρησης των Γερμανών από τα Τρίκαλα (φύλλο 19 Οκτωβρίου 1944), το πρόγραμμα γιορτασμού της απελευθέρωσης των Τρικάλων, που υπογράφει ο Γραμματέας της Επαρχιακής Επιτροπής Τρικάλων του ΕΑΜ Νίκος Κλιάφας -μετέπειτα πρώτος μετακατοχικός Δήμαρχος, της πόλης μας) και την έκτακτη προκήρυξη του ΕΑΜ για τους κινδύνους που συνεπάγονταν για το μέλλον της δημοκρατίας στη χώρα μας η πραξικοπηματική επάνοδος του Γλύξμπουργκ στον ελληνικό θρόνο κάτι που έγινε τελικά φύλλο Δευτέρας 9ης Μαρτίου 1945.
Ακόμα ένα στοιχείο που διαπιστώνει κανένας παρατηρώντας τα φύλλα αυτά της “Λαοκρατίας” είναι ο μετακατοχικός πληθωρισμός αφού το κάθε φύλλο της εφημερίδας είχε τον Απρίλη του 1944 δρχ. 10.000 και του Οκτώβρη του ίδιου χρόνου 25.000.000 δρχ.!
Αυτή είναι μια μικρή προσέγγιση της μεγάλης και περιπετειώδους, όσο και ηρωικής έκδοσης, της εφημερίδας “Λαοκρατία” των Τρικάλων, που υπαγορεύτηκε από την φωτογραφία ντοκουμέντο, που δημοσιεύτηκε στα “Τρικαλινά Νέα”.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
