Ο Γεώργιος Κονδύλης, μια προσωπικότητα του πρώτου μισού, του 20ου αιώνα, που κατόρθωσε από απλός μόνιμος δεκανέας να κυριαρχήσει στην στρατιωτική και πολιτική του τόπου μας, που έφθασε να γίνει αντιστράτηγος, πρωθυπουργός και αντιβασιλιάς, δεν γεννήθηκε στα Τρίκαλα, αλλά στον Προυσσό Ευρυτανίας το 1878. Όμως θεωρείται και καταγράφεται σαν Τρικαλινός, αφού στην πόλη μας μεγάλωσε, φοίτησε στο σχολείο και στο Γυμνάσιο ,μα προπαντός εδώ είναι ο τάφος του Άλλωστε και ο ίδιος όσο ζούσε θεωρούσε τον εαυτό του Τρικαλινό και όχι Ευρυτάνα.
Όμως τα Τρίκαλα -ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους θέσεις και κινήσεις- δεν τίμησαν όσο θα έπρεπε τον αναμφισβήτητα μεγάλο αυτό άνδρα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Και βέβαια υπάρχει η οδός Γεωργ. Κονδύλη που είναι σήμερα, ο μεγαλύτερος δρόμος της πόλης. Ίσως όμως δεν είναι αρκετός για το ανάστημα και τη φήμη του θαρραλέου στρατιωτικού, του αλλοπρόσαλλου ίσως πολιτικού, αλλά του αναμφισβήτητα γνήσιου πατριώτη. Και η έλλειψη μιας προτομής ή ανδριάντα του είναι φανερή.
Κατά καιρούς κατά το παρελθόν, έγιναν προσπάθειες να ανεγερθεί και τοποθετηθεί στα Τρίκαλα ένας ανδριάντας ή τουλάχιστον μια προτομή του Γεωργίου Κονδύλη. Τελικά όμως όλες απέτυχαν και σήμερα κανένας δεν κάνει λόγο για το χρέος αυτό της πόλης μας. Ίσως το γεγονός ότι κατά την διάρκεια της Επταετίας (1967-1974) είχε αναληφθεί μια πιο εγκεκριμένη πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση αυτή, έκανε δακτυλοδεικτούμενο το θέμα, με αποτέλεσμα να πέσει οριστικά -και αμετάκλητα μάλλον- στις καλένδες.
Τα «Τρικαλινά Νέα» έφεραν στη δημοσιότητα ένα ντοκουμέντο γύρω απ’ την υπόθεση αυτή: Την γραπτή εισήγηση επιτροπής που σχηματίστηκε για την διερεύνηση του θέματος και υπέβαλε το πόρισμά της. Το γραπτό αυτό φέρει τον τίτλο «Σημείωμα, επί του θέματος κατασκευής και τοποθετήσεως εις Τρίκαλα προτομής ή ανδριάντα του Γ. Κονδύλη» και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Τόσο από πλευράς μεθοδεύσεων που έκανε η δικτατορία προκειμένου να αλλοιώσει και, προ παντός, να οικειοποιηθεί την φήμη ενός μεγάλου ονόματος, που παρά τα πολιτικά του σφάλματα υπήρξε υπερασπιστής των λαϊκών και των εθνικών συμφερόντων, σε μια πολυτάραχη περίοδο της ιστορίας μας.
Φέροντας το θέμα αυτό και πάλι στην δημοσιότητα τα «Τρικαλινά Νέα» πιστεύουν ότι θα προβληματίσουν και την πολιτεία γενικότερα και τον Δήμο και την τοπική κοινωνία ειδικότερα, γύρω από ένα ανεκπλήρωτο τάμα, ανεξάρτητα, το πως πότε και γιατί έγινε. Άλλωστε το γεγονός ότι ο επ’ αδελφή ανεψιός του αείμνηστου Κονδύλη, ο επίσης αείμνηστος πια Φώτης Κατσιάμπας, εκλέγονταν επί σειρά ετών βουλευτής Τρικάλων με την δεξιά αλλά αξιοποιήθηκε σε καίριες πολιτικές θέσεις από την δημοκρατική παράταξη της Ένωσης Κέντρου, αποδεικνύει ότι ο Τρικαλινός Λαός περιέβαλε με εκτίμηση αν όχι με θαυμασμό τον ίδιο και την όλη δράση του. Ώστε να μην υπάρχει πλέον ενδοιασμός ότι η έλλειψη μιας έστω προτομής από τα Τρίκαλα είναι μια εκκρεμότητα:
Ένα ενημερωτικό σημείωμα για το θέμα της προτομής ή ανδριάντος του Γ. Κονδύλη
Δια του υπ’ αριθμ. 149 από 25 Φεβρουαρίου 1969 Β. Δ/γος συνεκροτήθη ερανική Επιτροπή υπό την Προεδρίαν του I. Ζαφειροπούλου προς διενέργειαν εράνου δια την ανέγερσιν εν Τρικάλοις προτομής του Γεωργίου Κονδύλη.
Κατά το άρθρον μόνον, παρ. 2,του άνω Β. Δ/γος η θητεία της Ερανικής Επιτροπής ωρίσθη, ετησία, συμφώνως δε προς την παρ. 6 του Δ/γος αυτού η ανάθεσις και παρακολούθησις του έργου έπρεπε να γίνη υπό Επιτροπής εξ ειδικών προσώπων διοριζομένων υπό της Δ/νσεων καλών Τεχνών του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων προς εξασφάλισιν της καλής εκτελέσεως αυτού.
Η θητεία της εν λόγω Επιτροπής έληξε τον Φεβρουάριο του 1970, καθ’ όσον, ως ανωτέρω ελέχθη, ωρίσθη ετησία και δεν παρετάθη αύτη από της λήξεως της δια νεωτέρου διατάγματος. Επομένως από της εκπνοής της ως άνω προθεσμίας η Επιτροπή θεωρείται αυτοδικαίως διαλυθείσα, το δε συλλεγέν ασήμαντον ποσόν του εράνου εκ δρχ. 12500 περιήλθεν έκτοτε εις το Δημόσιον (νόμος 5101/1931, άρθρ. 13,15 και 18).
Μολονότι όμως, ως ανωτέρω εξετέθη, τα μέλη της Επιτροπής αυτής απεστερήθησαν της διαχειρίσεως των χρημάτων του εράνου, ως και πάσης αρμοδιότητας σχετικώς με την κατασκευήν οιουδήποτε μνημείου του Γ. Κονδύλη εις Τρίκαλα, ο τέως πρόεδρος αυτής, ενεργών ως ιδιώτης πλέον, μετά πάροδον ολοκλήρου διετίας από της απώλειας της ιδιότητας του ως μέλους της ερανικής Επιτροπής ήτοι το 1972, διεπραγματεύθη άνευ οιασδήποτε νομιμοποιήσεως προς τούτο, την αγορά μιας προτομής του Γ. Κονδύλη πανομοιοτύπου προς την τοποθετείσα εις Προυσσόν Ευρυτανίας, η οποία, λόγω του ότι προσεφέρθη δωρεάν εις την ανωτέρω κοινότητα, εξηρέθη της κρίσεως υπό Επιτροπής εξ ειδικών προσώπων, ως ορίζει ο νόμος δια τας περιπτώσεις, καθ’ ας το αντίτιμο του έργου προέρχεται εκ δημοσίου εράνου ή εκ δαπάνης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως.
Η εν λόγω προτομή κατασκευασθείσα άνευ των εγγυήσεων του νόμου, δια των οποίων εξασφαλίζεται το έργον έναντι ενδεχομένως κακοτεχνίας ή οπωσδήποτε αποτυχίας, ουδόλως αποδίδει την φυσιογνωμίαν του Γ. Κονδύλη, τον οποίον εμφανίζει με ηλλοιωμένα χαρακτηριστικά και υπέργηρον, ενώ, απέθανεν ούτος σχετικώς εις ηλικίαν 551/2 ετών, και υψηλόν εις το ανάστημα, ως συνάγεται εκ του μήκους του λαιμού και του στενού στέρνου, ενώ ο Κονδύλης ήτο μέτριου αναστήματος και ευρύστερνος.
Εις τας διαπιστώσεις αυτάς κατέληξαν όχι μόνο πολλοί συμπολίται, διαθέτοντες περισσοτέρας γνώσεις από τον εντολέα της παραγγελίας, αλλά και αι αρχαί του τόπου άπασαι, αίτινες έλαβον αντίληψιν της προτομής εκ φωτογραφίας, ως ο κ. Νομάρχης,οι οποίοι απέκλεισαν απολύτως την τοποθέτησιν της εν λόγιο προτομής εις Τρίκαλα και προσέκριναν άλλην λύσιν επί του θέματος αυτού.
Τα άνω περιγραφέντα μειονεκτήματα της προτομής παρεδέχθη και ο ίδιος ο γλύπτης, ισχυρισθείς εις επισκεφθέντας αυτόν ότι ήτο κακή η φωτογραφία, η οποία του εδόθη.
Εις τον ισχυρισμόν αυτόν έλαβε την απάντησιν, ότι υπάρχουν πολλαί φωτογραφίαι του Γεωργ. Κονδύλη με στρατιωτικήν περιβολήν, με την οποίαν κατά προτίμησιν πρέπει να αποδοθή ούτος εις προτομήν ή ανδριάντα, και συνιστά ιδικήν του παράλειψιν η μη αναζήτησις τοιούτων φωτογραφιών.
Εν πάση περιπτώσει, ως είναι ευνόητον, άλλα κριτήρια πρέπει να ισχύσουν δια την πρωτεύουσαν νομού, με πληθυσμόν 40.000 κατοίκων, ως είναι τα Τρίκαλα, και άλλα δια την κοινότητα Προυσσού των 400 κατοίκων.
Μετά τον αποκλεισμόν της εν λόγω προτομής αι τοπικοί αρχαί κατέληξαν εις την απόφασιν, ότι δια μίαν ιστορικήν προσωπικότητα, ως ο Γ. Κονδύλης, προσήκει ανδριάς και όχι απλή προτομή, επί πλέον δε ότι πρέπει να τηρηθή αυστηρώς η νόμιμος διαδικασία, ήτις διασφαλίζει την καλήν εκτέλεσιν του έργου. Κατόπιν συμφωνίας προς την άποψιν αυτήν του υπουργού Περιφερειακού Διοικητού Θεσσαλίας κ. Μίχαλου και τελικώς του υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών κ.Λαδά, εξεδόθη προ ολίγων μηνών το υπ’ αριθμ.363/1973 Βασ.Δ/μα, δια του οποίου διορίζεται νέα δεκαμελής ερανική Επιτροπή υπό την Προεδρίαν του κ. Δημάρχου, τάσσεται ως σκοπός η κατασκευή ανδριάντος και διευρύνεται ο έρανος εις τους επτά νομούς της Περιφερειακής Διοικήσεως Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδος.
Ενώ, λοιπόν, κατά τ’ ανωτέρω εκτεθέντα, εθεωρήθη ως οριστικώς κλειστόν το θέμα της προτομής και προεκρίθη υπό της Πολιτείας άλλη λύσις, λογική ορθή και ιστορικώς ενδεδειγμένη, περιβληθείσα του νόμιμου τύπου, δια της εκδόσεως νέου σχετικού Βασ. Δ/τος, εμφανίζεται αιφνιδίως εκ νέου ο άνω ρηθείς κ.Ι. Ζαφειρόπουλος και, θέτων εαυτόν υπεράνω του νόμου και υπεράνω όλων των αρχών, ζητεί με αίτησίν του προς τον Δήμον Τρικκαίων την τοποθέτησιν της απορριφθείσης προτομής εις πλατεία των Τρικάλων, έστω και προσωρινώς. Δηλαδή επιδιώκει να επιτυχή δια της τεθλασμένης ότι δεν επέτυχε δια της ευθείας οδού, υπολογίζων εις το γνωστόν ρητόν «ουδέν μονιμώτερον του προσωρινού».
Εφίσταται η προσοχή των αρμοδίων αρχών επί των κάτωθι πλευρών του θέματος:
- Η προσωρινή τοποθέτησις της προτομής και το ξήλωμα αυτής κατόπιν προς ανέγερσιν ανδριάντας εκθέτει την σοβαρότητα της πόλεως χωρίς να εξυπηρετή καμμίαν σκοπιμότητα. Είναι φανερόν ότι αποβλέπει εις τον τορπιλλισμόν της προκριθείσης ήδη λύσεως και την υπονόμευσιν του νέου ευρύτερου εράνου. Τίθεται, όθεν, το ερώτημα:
Είναι επιτετραμέννον να εμφανίζεται ένας δημότης, ενεργών αυτοβούλως και αυθαιρέτως, επί θεμάτων ενδιαφερόντων προτίστως τον Δήμον και την πόλιν, αδιαφορών προς τας ειλημμένος ήδη υπό των αρμοδίων, αρχών αποφάσεις, περιφρονών συγχρόνως τα εκδοθέντα διατάγματα, να θέτη τον Δήμον ενώπιον προβλημάτων συνεπαγόμενων εκτός των άλλων και οικονομικός συνέπειας;
- Δεδομένου ότι κατά βάσιμους πληροφορίας ο λογαριασμός της προτομής δεν εξωφλήθη, ο Δήμος Τρικκαίων δια της τοποθετήσεως αυτής αναλαμβάνει τας οικονομικάς υποχρεώσεις. Αλλά εις τας περιπτώσεις αυτάς ισχύει ειδική νομοθεσία δια τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως προβλέπουσα ωρισμένην διαδικασίαν δια της συγκροτήσεως ειδικής Επιτροπής κλπ. Εις την διαδικασία αυτή υπήχθη και η κατασκευή του τάφου του Γ. Κονδύλη (βλέπε σχετική – κωδικοποιημένην εγκύκλιον του υπουργείου Εσωτερικών υπ’ αριθμ. 111645/10-12-1969).
3.Ακόμη και η τυχόν προσφορά δωρεάν της προτομής είναι απαράδεκτος δια τους εκτεθέντας ανωτέρω ισχυρούς λόγους, διότι, ως ελέχθη, δεν συντρέχουν οι όροι της καλής κατασκευής και διότι δεν είναι ανεκτή η ανατροπή της χαραχθείσης ήδη επισήμως υπό της Πολιτείας πορείας επί ενός τόσον σοβαρού θέματος. Αλλωστε είναι αδιανόητον, ότι θα ευρεθή άνθρωπος, ο οποίος θα δεχθή να πληρώση εξ ιδίως την προτομήν και να την προσφέρη εις τον Δήμον δωρεάν δια να τοποθετηθή αύτη προσωρινώς μόνον και μετ’ ολίγον χρόνον, ν’ αχρηστευθή.
- Δημιουργήται δια’ τον Δήμον Τρικκαίων και θέμα χώρου.
Διαφορετική αντιμετώπισις θα υπάρξη εις εκατέραν των περιπτώσεων, δηλαδή της προτομής και του ανδριάντος και θα υποβληθή ο Δήμος ενδεχομένως εις ασκόπους δαπάνας. Σημειωτέον ότι τον χώρον δεν θα τον καθωρίσουν, ανεύθυνα και αναρμόδια πρόσωπα ενεργούντα εμπειρικώς και εκ του προχείρου, αλλά Επιτροπή εξ ειδικών προσώπων, συγκροτούμενη υπό της αρμόδιας Δ/νσεως της Περιφερειακής Διοικήσεως Θεσσαλίας.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
