Αξίζει να παρατεθεί εδώ κι’ ένας άλλος πίνακας. Αυτός των πρώτων χρονολογικά εφημερίδων, που εκδόθηκαν στα Τρίκαλα απ’ την ήμερα απελευθέρωσής τους, απ’ τους Τούρκους στις 23 Αυγούστου 1881. Με τη σημείωση σχετικά, ότι καταχωρούνται αυτές, που έχει ερευνηθεί και διαπιστωθεί η ακριβής ημερομηνία της κυκλοφορίας τους, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και στη συνέχεια κι’ εκείνες για τις οποίες η πληροφόρηση δεν επιβεβαιώνεται με ακρίβεια.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι έξης εφημερίδες:
«Φάρος του Ολύμπου» 19 Σεπτεμβρίου 1881
«Τρίκκαλα» 2 Μαΐου 1883
«Οι εργάται» 4 Οκτωβρίου 1883
«Φωνή των Τρικκάλων» 5 Ιανουάριου 1884
«Η ψαλλίδω» 1 Ιουνίου 1884
«Πρόοδος» 16 Ιουλίου 1886
«Επόπτης» 5 Μαΐου 1888
«Αναγέννησις» Ιανουάριος 1893
Εξ’ άλλου καταγράφεται αόριστα ημερολογιακά ότι εκδόθηκαν, κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, οι παρακάτω εφημερίδες:
«Νέος αγών» 1881
«Πίνδος» 1881
«Σατανάς» 1884
«Εφημερίς των συνόρων» 1886
«Τρίκκη» 1888
«Θύελλα» 1888
«Ληθαίος» 1888
«Διάβολος» 1889
«Κουνενές» 1890
Τέλος πρέπει ν’ αναφερθεί ότι το πρώτο περιοδικό που κυκλοφόρησε στα Τρίκαλα κατά τον 19ο αιώνα, ήταν το «Άρδην», το 1886, θρησκευτικού περιεχομένου.
Οι σατυρικές εφημερίδες
Απ’ την παράθεση των χρονολογιών, των πρώτων Τρικαλινών εφημερίδων, εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι πολύ νωρίς, μετά την απελευθέρωση των Τρικάλων, το 1881, οι Τρικαλινοί, παράλληλα με τις πατριωτικές και πολιτικές, είχαν στα χέρια τους πολυάριθμες σατυρικές εφημερίδες, που με το δικό τους ύφος και τρόπο προσπαθούσαν να διασκεδάσουν την ωμή κι’ όχι πολύ ευχάριστη κατάσταση που άφησαν πίσω τους, φεύγοντας οι Τούρκοι κατακτητές. Ίσως εξέφραζαν την ανάγκη εκτόνωσης από μια μαύρη περίοδο. Συγκεκριμένα δε, ενώ η πρώτη πολιτική εφημερίδα «Φάρος του Ολύμπου» με έκδοτη τον Ευθύμιο Οικονομίδη, κυκλοφόρησε στις 19 Σεπτεμβρίου του 1881, τρία μόλις χρόνια μετά, την 1η Ιουνίου του 1884 έχουμε και την σατυρική «Η ψαλλίδω», και τον ίδιο χρόνο την σατυρική «Σατανάς», που σχολίαζαν όλα τα τοπικά, ελληνικά και διεθνή γεγονότα, παίρνοντας μάλιστα θέση σ’ αυτά. Πρώτος έκδοτης του «Σατανά», υπήρξε ο Νικ. Φραντζής, ενώ κατά την Β’ περίοδο, απ’ το 1916, την έκδοση ανέλαβε ο Γ. Παπαθεοδώρου, απόστρατος χωροφυλακής, που υπήρξε υπεύθυνος κατά την νέα επανέκδοσή του, στις 11 Δεκεμβρίου του 1929.
Συνοπτικά και κατά χρονολογική σειρά ο κατάλογος των σατυρικών εφημερίδων, που αποτελούν σημαντικό μέρος του Τρικαλινού Τύπου, έχει ως έξης:
«Η Ψαλλίδω» 1884
«Σατανάς» 1884
«Επόπτης» 1888
«Διάβολος» 1889
«Κουνενές» 1890
«Μεφιστοφελής» 1911
«Σαντεκλέρ» 1911
«Τέτοιος-πάντοιος» 1911
«Αέρας» 1921
«Κεντρί» 1921
«Μάστορας» 1932
«Ο κόκκορας και ο Ρωμιός» 1932
«Σατανερί» 1934
«Τιριτόμπα» 1934
«Τρικκαλινό κουτσομπολιό» 1945
«Τσιμπίδα» 1945
«Ο φανός» 1951
Ο αντιστασιακός τύπος
Ένα άλλο σπουδαίο κι’ εντυπωσιακά μεγάλο κομμάτι του Τρικαλινού Τύπου, αφορά τον αντιστασιακό. Αφού κατά τη διάρκεια της τετράχρονης Ιταλογερμανικής κατοχής, η καρδιά της ελεύθερης κι’ αδούλωτης Ελλάδας, χτυπούσε στα βουνά της περιοχής μας κι’ έστελνε από κει και τα έντυπα μηνύματα της αντίστασης, κατά των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους. Με πληθώρα εφημερίδων και περιοδικών εκδόσεων, με κυριότερη την «Λαοκρατία», που συνέχισε την έκδοσή της και μετά την αποχώρηση των Γερμανών, το 1944. Ενώ στα τυπογραφεία της Τύρνας (Ελάτης), Περτουλίου και Γοργογυρίου, εκδόθηκαν πολλές εφημερίδες και έντυπα της ΕΠΟΝ. Και τέλος και κάποια φύλλα του «Ριζοσπάστη», που προωθούνταν και στην Αθήνα. Δυστυχώς πολλά φύλλα αυτών των εφημερίδων καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής και της πρόσφατης δικτατορίας, για ευνόητους λόγους.
Εφημερίδες του στρατού
Επίσης αξιοσημείωτο είναι το γεγονός της έκδοσης πολυάριθμων εφημερίδων από στρατιωτικές μονάδες που είχαν έδρα τους τα Τρίκαλα. Ήταν η περίοδος του εμφυλίου, που οι στρατιωτικοί είχαν αναλάβει και την διοίκηση, καθώς ίσχυε ο στρατιωτικός νόμος. Δυστυχώς παρά τις προσπάθειες, δεν έγινε μπορετό να βρεθούν κάποια ενδεικτικά φύλλα αυτών των εφημερίδων.
Οι «πατριωτικές»
Μια άλλη κατηγορία εφημερίδων και περιοδικών με πολυάριθμη και πολύχρονη παρουσία, είναι αυτή των «πατριωτικών» – αν μπορεί κανένας να ονομάσει έτσι εκείνα τα έντυπα που εκδίδονταν και εκδίδονται έκτος Τρικάλων και κυρίως στην Αθήνα, όργανα Μορφωτικών και Εκπολιτιστικών Συλλόγων ορεινών ιδιαίτερα χωριών του Νομού μας. Που φιλοξενούν ειδήσεις και προβάλλουν ζητήματα της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Γίνεται, λοιπόν, εδώ η καταγραφή όσων τέτοιων εντύπων, έγινε κατορθωτό να συλλεγούν, ενώ ασφαλώς υπάρχουν πολλά περισσότερα.
Οι μαθητικές
Τέλος αξίζει να γίνει προκαταρκτικά ειδική αναφορά και στις πολυάριθμες και ποιοτικά σπουδαίες μαθητικές εφημερίδες και περιοδικά με την πρωτοβουλία κι’ επιμέλεια μαθητών λυκείων, γυμνασίων και δημοτικών σχολείων της πόλης και χωριών του νομού Τρικάλων, μεταξύ των οποίων η «Μαθητική διάπλαση» παλαιότερα, οι «Ανοιχτοί ορίζοντες» και «Μαθητικοί προβληματισμοί» τα πιο πρόσφατα.
Άλλες κατηγορίες εφημερίδων ήταν οι συνδικαλιστικές και επιστημονικού περιεχομένου.
Δεν εκδόθηκαν
Ακόμα θα μπορούσε να γίνει λόγος και σε κάποιες εφημερίδες και περιοδικά, η έκδοση των οποίων αναγγέλθηκε, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Συγκεκριμένα, στην «Αναγέννηση» της 5ης Φεβρουάριου 1917 αναγγέλλεται η προσεχής έκδοση εφημερίδος με τον τίτλο «Θρίαμβος» και στην καθημερινή «Ελευθέρα Γνώμη» του 1953, η κυκλοφορία της Δευτεριάτικης «Ο τύπος της Δευτέρας». Αλλά και οι δύο αυτές νέες εφημερίδες δεν έφθασαν στην έκδοση. Όπως και η σατυρική ο «Μασκαράς», της οποίας η έκδοση αναγγέλλεται από την «Αναγέννηση» της 28ης Φεβρουάριου 1935, για τις Αποκριές εκείνης της χρονιάς. Τέλος τον Οκτώβριο του 1924 στο «Θάρρος» αναγγέλλεται η έκδοση του φιλολογικού περιοδικού «Η Τρίκκη», το οποίο όμως δεν κυκλοφόρησε τελικά.
Τα περιοδικά
Στο χώρο των περιοδικών εξ άλλου, σημειώνεται η έκδοση πολλών κι’ αξιόλογων, παρά τις δυσκολίες ν’ αντέξουν σε χρονική διάρκεια, κι’ η δημιουργία κι’ εδώ μιας λαμπρής παράδοσης, παρουσίας και πνευματικής προσφοράς. Με πρώτο το περιοδικό «Άρδην» του 1886, τα «Μετέωρα» του Θεοδώρου Χατζηγώγου του 1907, το πνευματικό περιοδικό «Η επαρχία» κι’ ιδιαίτερα τα «Μετέωρα» του ΕΜΟΤ, που επί μισό και πλέον αιώνα συνεχίζουν την κυκλοφορία τους.
Οι πολιτικές εφημερίδες
Μακρύς ο κατάλογος των τοπικών εφημερίδων, από το 1881 μέχρι και σήμερα. Απ’ την εποχή της πρώτης τυπογραφικής τέχνης του Γουτεμβέργιου, με τα τυπογραφικά στοιχεία, μέχρι τη λινοτυπία και τελικά την φωτοσύνθεση και τους κομπιούτερς σήμερα. Μια τεχνική εξέλιξη, η οποία επέτρεψε στον Τύπο των Τρικάλων να περάσει στην έκδοση πολυσέλιδων και πολύχρωμων (τετραχρωμία) εφημερίδων, που η πληρότητά τους, εντυπωσιάζει τον αναγνώστη κι’ η σύγκρισή τους με τίς εφημερίδες του κέντρου, δεν απέχει και πάρα πολύ απ’ την ισάξια σχεδόν αξιολόγησή τους, αν ληφθούν υπόψη τα μέσα, που διαθέτουν αλλά και το προσωπικό (δημοσιογράφους και τεχνικούς) που απασχολούν. Κι’ ασφαλώς τις οικονομικές δυνατότητές τους.
Στη συνέχεια αυτής τής καταγραφής, θα παρατεθούν όσα στοιχεία υπάρχουν, καταγεγραμμένα ή άγνωστα μέχρι τώρα, για τις εφημερίδες των Τρικάλων και τα περιοδικά. Με απόλυτη αλφαβητική σειρά κι’ όχι οποιαδήποτε προσωπική αξιολόγηση, που θα επιχειρηθεί, εν τούτοις, στο συγκεκριμένο για την κάθε περίπτωση λήμμα. Ενώ θα καταχωρηθούν σε σμικρογραφία -όπως επιβάλουν οι διαστάσεις ενός βιβλίου- τα πρωτοσέλιδα πολλών εντύπων και μερικών κι’ από τα φύλλα της πρώτης ημέρας έκδοσής τους.
Και βέβαια είναι ίσως αναπόφευκτα τα λάθη και οι παραλείψεις. Αν και καταβλήθηκε προσπάθεια ελαχιστοποίησής τους, με την διασταύρωση στοιχείων. Όμως υπάρχουν πολλά κενά στα αρχεία που καθιστούν την πληρότητα μιας τέτοιας καταγραφής δύσκολη έως αδύνατη.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
Θύμιος Γρ. Λώλης
Τα εν-Τύπω των Τρικάλων
1881-2006: Ιστορία 125 χρόνων
Εφημερίδες, περιοδικά, δημοσιογράφοι, εκδότες, τυπογράφοι, εφημεριδοπώλες
Εκδόσεις Γένεσις
