Η παράδοση θεωρεί ότι η αρχαιότερη ομιλία για τη γιορτή των Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ Άλλες Ιστορικές πηγές επισημαίνουν πως ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχισε να τηρείται στη Ρώμη γύρω στο 335, αν και κάποιοι ερευνητές βασιζόμενοι σε αρχαίους ύμνους με χριστουγεννιάτικη θεματολογία θεωρούν ότι τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στον εορτασμό αυτό έγιναν μέσα στον 3ο αιώνα.
Στο διάστημα αυτών των ημερών, τα ειδωλολατρικά και χριστιανικά έθιμα συνυπάρχουν ειρηνικά και τελούνται με παραδοσιακή ένταση. Σύμφωνα με τις δοξασίες, σε αυτές τις 12 μέρες παρατηρείται μια κυριαρχία των κακών πνευμάτων στη γη.
Οι καλικάντζαροι
Οι καλικάντζαροι είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας. Και σε κάθε τόπο, και πιο πολύ στα χωριά, υπάρχουν χίλιοι θρύλοι και έθιμα γύρο από αυτούς. Εμφανίζονται κάθε Χριστούγεννα.
Οι Καλικάντζαροι, είναι οι κυρίαρχοι της νύχτας και της υπαίθρου και εχθρεύονται, ή ζηλεύουν, την οικογενειακή ζωή. Πολιορκούν σχεδόν τα σπίτια και χαίρονται να μολύνουν κάθε είδος από την τροφή και την ενδυμασία τους.
Ο φόβος για τους Καλικάντζαρους έκανε τους ανθρώπους να μεταχειρίζονται διάφορα μέσα για να τους κρατήσουν μακριά από τις κατοικίες, με κυριότερο αυτό της φωτιάς. Γι’αυτό η φωτιά στο τζάκι έκαιγε μέρα και νύχτα, όλο το Δωδεκαήμερο.
Την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε νοικοκύρης έφερνε στο σπίτι του ένα χοντρό ξύλο, κομμένο από δέντρο αγκαθωτό, αχλαδιά, αγριοκερασιά κ.α.. Τα αγκαθωτά δένδρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα. Το κούτσουρο αυτό λέγεται Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης.
Επίσης, έκαιγαν λιβάνι ή αλάτι στη φωτιά, ή κρεμούσαν ένα κατωσάγονο χοίρου στην καμινάδα.
Άλλοι θέλοντας να τους εξαπατήσουν, μια και οι Καλικάντζαροι θεωρούνταν κουτοί, έδεναν στο κρικέλι της πόρτας ένα σκουλί λινάρι. Ωσπου να μετρήσει ο δαίμονας τις ίνες του λιναριού, θα λαλούσε ο πετεινός.
Γουρνοχαρά
Η σφαγή του γουρουνιού στη Θεσσαλία, γινόταν σαν ιεροτελεστία σε κάθε οικογένεια. Το γουρούνι, το οποίο εξέτρεφαν για το σκοπό αυτό, αναλάμβαναν να το σφάξουν οι άντρες του σπιτιού την παραμονή των Χριστουγέννων. Τα μέλη της οικογένειας αντάλλαζαν μεταξύ τους ευχές. Το χοιρινό κρέας αποτελούσε το κύριο φαγητό στο χριστουγεννιάτικο γεύμα, όπως άλλωστε και σήμερα.
Επίσης, έφτιαχναν λουκάνικα από το γουρούνι, τα οποία κρεμούσαν μέχρι να στεγνώσουν, ενώ το λίπος του γουρουνιού το αποθήκευαν σε δοχεία και το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική.
Η γουρνοχαρά, είναι ένα από πιο χαρακτηριστικά Χριστουγεννιάτικα έθιμα των Τρικάλων. Το κάθε σπίτι, που σφάζει γουρούνι, προσκαλεί όλους τους συγγενείς και φίλους να φάνε και να γλεντήσουν. Σε ορισμένες περιοχές μόλις σφάξουν τον χοίρο, η νοικοκυρά παίρνει έναν τσίγκο, βάζει επάνω μερικά κάρβουνα, ρίχνει και λίγο θυμίαμα και περνάει μπροστά από τους άνδρες, που βρίσκονται γύρω από το σφαγμένο γουρούνι. Τους θυμιατίζει και αυτοί με το χέρι τους αερίζουν την φωτιά και εύχονται “να το φάτε με υγεία και του χρόνου μεγαλύτερο”.
Έπειτα ρίχνει τα κάρβουνα με το θυμίαμα στον κομμένο λαιμό του γουρουνιού για να το θυμιατίσει κι αυτό.
Στο Λιόπρασο Τρικάλων, οι περισσότερες οικογένειες του χωριού έκτρεφαν ένα γουρούνι το οποίο έσφαζαν μια εβδομάδα περίπου πριν από την γιορτή των Χριστουγέννων. Κάθε οικογένεια που έσφαζε το γουρούνι, προσκαλούσε τους συγγενείς να βοηθήσουν στη διαδικασία η οποία εξελίσσονταν σε γλέντι. Μόλις έσφαζαν το γουρούνι η νοικοκυρά έπαιρνε έναν τσίγκο, έβαζε πάνω κάρβουνα αναμμένα, έριχνε λίγο θυμίαμα και πέρναγε μπροστά από τους άντρες, που βρισκόταν γύρω από το σφαγμένο ζώο για να τους θυμιατίσει και αυτοί με το χέρι τους αέριζαν τη φωτιά και έλεγαν την εξής ευχή: «Να το φάτε με υγεία και του χρόνου μεγαλύτερο». Έπειτα έριχνε τα κάρβουνα με το θυμίαμα στον κομμένο λαιμό και στην κοιλιά του γουρουνιού, πάνω στην οποία προηγουμένως είχαν χαράξει ένα σταυρό.
Από το γουρούνι που έσφαζαν, έφτιαχναν την αλευριά (έβραζαν μεγάλα κομμάτια κρέατος, τα αλάτιζαν, έβαζαν από πάνω το λίπος και το αποθήκευαν στις καδοπούλες για να διατηρείται περισσότερο χρονικό διάστημα), τη λίπα (τη χρησιμοποιούσαν κυρίως στο μαγείρεμα και στις πίτες) ,τα λουκάνικα και τις τσιγαρίδες. Καθώς το κρέας τα παλιά χρόνια ήταν δυσέυρετο για το οικογενειακό τραπέζι, με αυτόν τον τρόπο αποθήκευσης είχαν για αρκετό διάστημα (περίπου μέχρι τις Απόκριες) κρέας .
ΚΑΛΑΝΤΑ
Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα τα παιδιά τα ψάλλουν είτε την παραμονή είτε ανήμερα. Παλαιότερα η κάθε παρέα που έλεγε τα κάλαντα χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών με ξύλα και μόλις η νοικοκυρά τους άνοιγε κατευθύνονταν στο τζάκι και ανακάτευαν την φωτιά με το ξύλο, λέγοντας ευχές για τη νέα χρονιά.
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ
Χαρακτηριστικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς είναι η βασιλόπιτα. Οι γυναίκες του σπιτιού, κάνουν ζυμάρι στο οποίο τοποθετούν νόμισμα, ένα κομμάτι κλήμα, άχυρο ή χορταράκι, μία μικρή πέτρα όπως κι ένα σπόρο καλαμποκιού. Στο μεσημεριανό τραπέζι ο νοικοκύρης του σπιτιού θα κόψει τη βασιλόπιτα αφού πρώτα τη φέρει τρεις φόρες γύρω στο ταψί. Στη συνέχεια θα την μοιράσει σε κομμάτια με σειρά ηλικίας σε όλα τα μέλη της οικογένειας.
Σε όποιον πέσει το κλήμα θα έχει πολλά σταφύλια, σε όποιον πέσει η μικρή πέτρα θα είναι δυνατός στην υγεία του, ενώ αυτός που θα πετύχει το άχυρο ή το χόρτο θα αποκτήσει πολλά ζώα, αυτός που θα πετύχει το νόμισμα θα γίνει πλούσιος και τέλος αυτός που θα πετύχει τα καλαμπόκι, θα κερδίσει τη φετινή σοδειά.
Επίσης, την Πρωτοχρονιά όπως βέβαια και τα Χριστούγεννα τα παιδιά τόσο στην πόλη όσο και στα χωριά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας τα κάλαντα με σκοπό να αποσπάσουν από τους κατοίκους γλυκά και ζαχαρωτά ακόμη και χρήματα.
ΡΟΓΚΑΤΣΑΡΙΑ (ή Ρογκατζάρια)
Ανήμερα των Θεοφανείων οι πιστοί μεταμφιέζονται, φορώντας μάσκες με τρομακτική όψη, φέρουν κουδούνια και περιφέρονται στα χωριά, κάνοντας εκκωφαντικούς θορύβους. Το συγκεκριμένο έθιμο συμβολίζει τον καθαρμό και την εκδίωξη των δαιμονικών όντων και των κακοποιών στοιχείων του δωδεκαημέρου.
Τα κακοποιά στοιχεία είναι οι γνωστοί σε όλους μας καλικάντζαροι που αποτελούν δαιμονικές μορφές που ζουν, στα έγκατα της γης και κατά τη διάρκεια της χρονιάς πριονίζουν το δένδρο της γης για να γκρεμίσουν, τον κόσμο το δωδεκαήμερο αυτό ανεβαίνουν πάνω, για να μοιάσουν στους ανθρώπους.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και προσαρμόστηκαν επί τουρκοκρατίας στα χρόνια της σκλαβιάς.
Πηγή:
thehistoryofgreece.blogspot.com
6lyk-trikal.tri.sch.gr
trikkipress.gr
