Το 1960 η «Ελευθέρα Γνώμη» σε πρωτοσέλιδο άρθρο της, με τίτλο «Η Δημοτική μας αγορά» και υπέρτιτλο «Είναι ανάγκη να ανακαινισθή» και στο κείμενο της αναφέρει: «Η κεντρική αγορά μιας πόλεως αποτελεί αναμφισβητήτως τον καθρέπτην της καθαριότητος και του πολιτισμού της. Τούτο ίσχυε πολύ περισσότερον εις την Αρχαιότητα, κατά την οποίαν η αγορά, ο τόπος ανταλλαγής των προιόντων, δεν συνεκέντρωνε μόνον τους εμπόρους και τους αγοραστάς, αλλά και απετέλει τον κυριώτερον χώρον διεξαγωγής των πολιτικών συζητήσεων…»
«…Και η πόλις μας, χάρις εις το ενδιαφέρον και την δραστηριότητα του αειμνήστου δημάρχου Γεωργίου Κανούτα, απέκτησε το 1890 την δημοτικήν της αγοράν, η οποία έκτοτε και μέχρι σήμερον αποτελεί το σημαντικώτερον σημείον εξυπηρετήσεως των συμπολιτών εις φαγώσιμα είδη…»
ΕΡΕΥΝΑ-ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΩΤΗΡΗΣ ΜΠΑΚΟΒΑΣΙΛΗΣ
«…Η όλη όμως εμφάνισις της Δημοτικής Αγοράς ασφαλώς όχι μόνον δεν συγκεντρώνει τα στοιχεία ενός οικοδομήματος, το οποίον αποτελεί κόσμημα δια την πόλιν και καθρέπτην του πολιτισμού της, αλλά αντιθέτως φέρει την σφραγίδα της πλήρους εγκαταλείψεως και της συνεχούς φθοράς…»
«…Πιστεύομεν και μαζί με ημάς τόσον οι ένοικοι της Αγοράς, όσον και άπαντες οι συμπολίται, ότι η παρούσα δημοτική αρχή, επικεφαλής της οποίας ευρίσκεται ο φιλοπρόοδος Δήμαρχος κ. Μάτης δεν θα φεισθή δαπάνης –μικράς εν προκειμένω- προκειμένου να προβή εις την άμεσον ανακαίνισιν της εξωτερικής εμφανίσεως της Δημοτικής μας Αγοράς…»
Αντί αυτού, το Δημοτικό Συμβούλιο, χωρίς όραμα και διορατικότητα όπως τελικά φάνηκε, πήρε την ακατανόητη και απερίσκεπτη απόφαση για την κατεδάφισή της, ενός αρχιτεκτονικού αριστουργήματος, και στη θέση της να κτισθεί ένα τριώροφο άχρωμο και άοσμο κτίριο με σκοπό την αύξηση των εσόδων του Δήμου!!
Ιστορικά
Η παλιά αγορά ή «Χασάπικα» όπως την έλεγαν οι παλιοί τρικαλινοί, και αυτό γιατί υπήρχαν πολλά κρεοπωλεία (χασάπικα), σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Μένανδρο Ποτέσσαρο ο οποίος όμως διορίστηκε ως δημομηχανικός, και τελικά αποδείχτηκε οραματιστής, επί δημαρχίας Κ. Ραδινού, του πρώτου μετά την απελευθέρωση Έλληνα δημάρχου, με εντολή να συντάξει το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης που πρόσφατα είχε απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό.
Η σύλληψη του σχεδίου ήταν ιδιοφυής στην απλότητά της: Με έναν σταυρό, που οι κεραίες του αντιστοιχούσαν σε τέσσερις συνεχόμενες κεντρικές οδικές αρτηρίες, διαίρεσε την υπό διαμόρφωση νέα πόλη σε τέσσερα μεγάλα τμήματα και στο κεντρικό σημείο συνάντησης των κεραιών σχεδίασε την κεντρική πλατεία, όπου για μερικές δεκαετίες θα πραγματοποιούνταν η κεντρική αγορά, με κόστος την κατεδάφιση του «Μεγάλου Τζαμιού».
Οι ευθείες αυτές που έχουν η καθεμιά μήκος περίπου δύο χιλιομέτρων και πλάτος ευρωπαϊκών προδιαγραφών (με τα σημερινά τους ονόματα: Ασκληπιού, Κονδύλη, Βασ. Τσιτσάνη και Στέφ. Σαράφη) ορίζουν και ρυθμίζουν την οικονομική και κοινωνική ζωή των Τρικαλινών και δεν θα πάψουν να υπάρχουν και να υπηρετούν αιωνίως το σκοπό, για τον οποίο χαράχτηκαν από τον Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα. Μαζί, φυσικά με τις πλατείες.
Η παλιά Αγορά ή «Χασάπικα»
Η δράση του Ποτέσσαρου στο Δήμο Τρικκαίων συνδέεται με ένα ακόμα αρχιτεκτονικό αριστούργημα και ανταποκρινόμενο στις ανάγκες των πολιτών: το σχέδιο και την ανέγερση της περίκλειστης δημοτικής αγοράς, γνωστότερης στους Τρικαλινούς ως «Χασάπικα», ένα κράμα ρωμαϊκών και αναγεννησιακών στοιχείων.
Τα «Χασάπικα» ήταν μοναδικό στο είδος του προκαλώντας τον θαυμασμό όσων επισκέπτονταν τα Τρίκαλα. Ένα πραγματικό μεγαθήριο για την εποχή και για την ολοκλήρωσή του δαπανήθηκε σημαντικό ποσό που καλύφθηκε με δάνειο από το κράτος και δωρεές ευπόρων συμπολιτών.
Όμως το έργο του οραματιστή αρχιτέκτονα έγινε θύμα της ανθρώπινης απερισκεψίας και της έλλειψης διορατικότητας και φαντασίας για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του λαού και τον πολιτισμό του, δεδομένου ότι ένα τέτοιο εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό έργο θα ήταν σήμερα αξιοθέατο περιωπής.
Για 80 χρόνια περίπου η παλιά Αγορά (Χασάπικα) υπήρξε το κέντρο της οικονομικής ζωής της πόλης, ο οικονομικός πνεύμονας της πόλης. Έσφυζε από κίνηση χειμώνα-καλοκαίρι, νύχτα-μέρα, από τις 6 το πρωί ως αργά τα μεσάνυχτα, ενώ ήταν από τις ωραιότερες κλειστές αγορές της Ελλάδας.
Τα Χασάπικα διέθεταν τέσσερις θολωτές εισόδους και στο εσωτερικό της λειτουργούσαν 68 καταστήματα, όπως κρεοπωλεία, μανάβικα, ιχθυοπωλεία, καφενεία, πατσατζίδικα κ.α., ενώ εξωτερικά γύρω από την αγορά έβγαζαν την πραμάτεια τους βαρελοποιοί, τσαγκαράδες, ομπρελάδες, σαλεπιτζήδες και διάφοροι άλλοι μικροπωλητές.
Στο κέντρο της υπήρχε τουλούμπα η οποία αργότερα αντικαταστάθηκε από αρτεσιανό και χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες της αγοράς αλλά και να ξεδιψάσουν οι τρικαλινοί. Λίγο παραδίπλα υπήρχε ένας μεγάλος πλάτανος περιστοιχισμένος με πέτρινο πεζούλι. Επίσης από την πλευρά της οδού Ηρώων Αλβανικού Μετώπου υπήρχαν ουρητήρια υπαίθρια.
Μέσα στην αγορά κυκλοφορούσε δε και ο… «Πέτρος», η μασκότ της Αγοράς, ένας πελαργός ή λελέκι, ο οποίος είχε ξεμείνει κάποιο χειμώνα από τραυματισμό και τον περιμάζεψαν οι χασαπάδες και μάλλον του καλάρεσε αφού οι ψαράδες τον τάιζαν με φρέσκα ψαράκια!! Τριγύριζε μέσα στην αγορά αλλά ενίοτε και εκτός αυτής στους γύρω δρόμους…
Ένα από ωραιότερα κτίσματα της πόλης, η Δημοτική Αγορά, η οποία σχεδιάστηκε το 1889 ο Ποτέσσαρος, κατεδαφίστηκε όπως υπαγόρευε η τάση των καιρών χάριν του μοντέρνου και των οικονομικών συμφερόντων…
Κατά την κατεδάφισή της αγοράς, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Δημ. Δανάτσας περιμάζεψε από τον σωρό των ερειπίων την μαρμάρινη πλάκα η οποία ήταν σπασμένη στα δύο και την τοποθέτησε στον περίβολο του εργοστασίου του με φλοκάτες επί της οδού Καλαμπάκας όπου υποθετικά βρίσκεται ακόμη, και είχε χαραγμένες πάνω τις λέξεις: “Ιδρύθη εν έτει 1890 επί Δημάρχου Γ. Κανούτα”.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κλιάφα Μ.: «Τα του Δήμου εν Δήμω», Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, 2007
Κλιάφα Μ.: «ΤΡΙΚΑΛΑ. Από τον Σεϊφουλλάχ ως τον Τσιτσάνη, Οι μεταμορφώσεις μιας κοινωνίας όπως αποτυπώθηκαν στον τύπο της εποχής», Εκδόσεις Κέδρος
Τριανταφύλλου Θ.: Τα παλιά Τρίκαλα, αναμνήσεις και ιστορήματα, τ. πρώτος, Τρίκαλα 1976
Τριανταφύλλου Θ.: Τα παλιά Τρίκαλα, αναμνήσεις και ιστορήματα, τ. δεύτερος, Τρίκαλα 1977
Κύρνα Στέλλα: Οι Δημοτικές αρχές Τρικάλων (και τα έργα τους), τόμος Α’ Τρίκαλα 1980
Μπαρούτα Κ.: « Η αισθητική των Τρικάλων», Εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλη, 2012
Μπαρούτα Κ.: Σειρά άρθρων που δημοσιεύθηκαν στον τοπικό Τύπο για τον Μ. Ποτέσσαρο το 2014. Το βρήκα στο polodomiki.blogspot.gr
Ζώη Αποστ.: «Όταν ο Δήμος Τρικκαίων δανείστηκε για το σχέδιο πόλης». Η ΕΡΕΥΝΑ, 4-9-2011
