Το τέμενος του Οσμάν Σάχ ή Κουρσούμ τζαμί (Μολυβένιο τζαμί)βρίσκεται στην άκρη της πόλης των Τρικάλων, στον οδό Καρδίτσας νότια των φυλακών και του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Το τέμενος είναι το μόνο σωζόμενο από τα πολλά οθωμανικά τζαμιά που υπήρχαν κάποτε στην πόλη των Τρικάλων. Ιδρυτής του ήταν ο Osman Sah ή Qara Osman Pasa, γιός του Mustafa Pasa (+932Η=1525/26) που παντρεύτηκε την κόρη του σουλτάνου Σελίμ Α΄(1512-20). Ο Οσμάν Σάχ όταν, μαζί με τη γυναίκα του, βρέθηκε διοικητής στο sancak των Τρικάλων, έχτισε το τέμενος αυτό και το προίκισε με εκατοντάδες αγαθοεργά ιδρύματα. Το τέμενος είναι ένα από τα 79 τζαμιά και το μοναδικό που σώζεται σε ελληνικό έδαφος που έχτισε ο ονομαστός αρχιτέκτονας του 16ου αιώνα Σινάν (Koca mimar Sinan). Η ακριβής χρονολογία ανέγερσης του τζαμιού είναι άγνωστη, αφού δεν διασώθηκε κάποια ιδρυτική επιγραφή. Πιθανολογείται όμως ότι χτίστηκε δέκα χρόνια περίπου πρίν από το θάνατο του Οσμάν Σάχ, ο οποίος τάφηκε στον γειτονικό τουρμπέ (μαυσωλείο) το 1567/8. Χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ληθαίου περιβαλλόταν από τα άλλα ιδρύματα που έχτισε ο Οσμάν Σάχ, όπως το πτωχοκομείο, το σχολείο, ο μεντρεσές, το χάνι κ. ά. Από τα κτίσματα αυτά σήμερα σώζεται μόνο το τέμενος (τζαμί) και ο τουρμπές (μαυσωλείο) στο οποίο ετάφη ο Οσμάν Σάχ. Το τέμενος αποτελείται από μια τετράγωνη αίθουσα προσευχής που καλύπτεται με πελώριο ημισφαιρικό θόλο. Η κατεστραμμένη παλιότερα στοά (revak) στην πρόσοψη, αναστηλώθηκε πρόσφατα. Στη ΒΔ γωνία του τεμένους σώζεται ο ασκεπής μιναρές του. Ο τουρμπές (μαυσωλείο) του Οσμάν Σάχ, στα νότια του τεμένους, είναι ένα οκταγωνικής κάτοψης κτίσμα που καλύπτεται με ημισφαιρικό θόλο. Σήμερα στο εσωτερικό του τουρμπέ φυλάσσονται αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής.
Συντάκτης: Κρυστάλλω Μαντζανά, αρχαιολόγος
Πληροφορίες
Υπηρεσιακή Μονάδα: Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων
Είσοδος ελεύθερη
Ώρες Λειτουργίας: 08:30-15:00
Πρόσβαση στο Μνημείο: Με αυτοκίνητο, τρένο ή λεωφορείο και αστική συγκοινωνία, πεζή.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- von Babinger H.F., “Moschee und Grabmal des Osman-Schah zu Trikkala. Ein Werk des Baumeisters Sinan“, Τρικαλινά 7 ??, 72-76
- Ορλάνδος Α., “Η αρχιτεκτονική του τζαμιού Οσμάν Σαχ των Τρικάλων“, Τρικαλινά 7 ??, 77-85
- Μουτσόπουλος Ν. Κ., “Το Τζαμί του Οσμάν-Σάχ στα Τρίκαλα“, Τρικαλινά 7 ??, 86-114
- Παλιούγκας Θ., “Η Θεσσαλία στο οδοιπορικό του περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή (1668)“, Λάρισα 2001, 62-70
Οσμάν Σαχ (Osman Sah Bey ή Qara Osman Pasa, ;-1567/8)
Γιος του Mustafa Pasa (+932H=1525/6), διοικητή της Τριπόλεως της Συρίας, και εγγονός, από την πλευρά του πατέρα του, του Ιskender Pasa (+912 H=1506/7), διοικητή της Βοσνίας (1515/8, 1555/6), του Μορέως και της Ναυπάκτου (Ajnebachti). Η μητέρα του ήταν κόρη του σουλτάνου Σελίμ Α’ και γι’ αυτό ο Οσμάν είχε όλη τη σουλτανική εύνοια. Οι δολοπλοκίες για τη διαδοχή του θρόνου οδήγησαν τον ίδιο και τη σύζυγό του στα Τρίκαλα, εξόριστους, κατά μιά άποψη, και κυνηγημένους. Εκεί, μετά την ίασή του από σοβαρή ασθένεια, έκτισε ένα τζαμί και άλλα αγαθοεργά ιδρύματα, όπως πτωχοκομείο, σχολείο, μεντρεσέ και χάνι, ενώ αργότερα αναφέρεται ως κυβερνήτης των Τρικάλων. Πέθανε εκεί και ετάφη στο μαυσωλείο (τουρμπέ), που βρίσκεται δίπλα στο τζαμί.
Σινάν Πασάς (Koca Mimar Sinan, 1490-1588)
Ο πιο ονομαστός αυλικός αρχιτέκτονας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κατά την περίοδο των σουλτάνων Σουλεϊμάν Α΄ και Σελίμ Β΄. Ήταν γιος χριστιανών γονέων από την Καισαρεία της Καππαδοκίας. Σε ηλικία 14 ετών αρπάχθηκε από τους Τούρκους και εξισλαμίσθηκε. Ο Σινάν εκπόνησε μεγάλο αριθμό σχεδίων, την εκτέλεση των οποίων διηύθυνε ο ίδιος προσωπικά. Σχεδίασε και οικοδόμησε εβδομήντα εννέα τζαμιά, μεταξύ των οποίων το τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται σε ελληνικό έδαφος. Τα σπουδαιότερα έργα του είναι τα τζαμιά του Σεχζαντέ και του Σουλεϊμάν Α΄ στην Κωνσταντινούπολη και το τζαμί του Σελίμ Β’ στην Αδριανούπολη. Στην Κωνσταντινούπολη είχε και την ευθύνη για την ύδρευση, την αποχέτευση και τη συντήρηση των κρατικών κτηρίων.
Πηγή: ΟΔΥΣΣΕΥΣ
