Με ένα μνημείο – δάκρυ και την παρουσία επιζώντων του Ολοκαυτώματος, τα Τρίκαλα τίμησαν τους 139 νεκρούς τους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένα τριήμερο εκδηλώσεων μνήμης για το Ολοκαύτωμα, από 9 έως 11 Νοεμβρίου 2018, με αποκορύφωμα τα αποκαλυπτήρια ενός εξαιρετικά φιλοτεχνημένου και συμβολικού μνημείου. Στην αρχή της παλιάς συνοικίας των τρικαλινών Εβραίων, στον πεζόδρομο της οδού Πλούτωνος, ένα δάκρυ από τρένο, παραπέμπει στο μνήμη και στη μακρά διαδρομή των τρικαλινών και άλλων Ελλήνων Εβραίων και μη, με τα «τρένα του θανάτου», σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Από αυτά, γλίτωσαν ορισμένοι, όπως η 97χρονη πια κ. Νάκη Μπέγα και ο κ. Βίκτωρ Βενουζίου, που τίμησαν τα αποκαλυπτήρια με την παρουσία τους.
Οι εκδηλώσεις απετέλεσαν σημείο αναφοράς, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για χώρες του εξωτερικού: διοργανώθηκαν από την ιταλική πρεσβεία και τον Δήμο Τρικκαίων, την Ελληνική Αντιπροσωπεία στον IHRA (Διεθνής Συμμαχία Μνήμης Ολοκαυτώματος), το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος και το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, με τη συνεργασία και την υποστήριξη των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων Θεσσαλονίκης και Τρικάλων, της Ιταλικής Σχολής Αθηνών και του Κέντρου Ερευνας – Μουσείου Τσιτσάνη. Ετσι παρέστησαν πρέσβεις και εκπρόσωποί τους από 14 χώρες: Ιταλία, Τσεχική Δημοκρατία, Λουξεμβούργο, Κράτος του Ισραήλ, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Βουλγαρία, Ελβετία, Αυστρία, Πορτογαλία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Ουρουγουάη, ΗΠΑ.
Τον τόνο των εκδηλώσεων έδωσε ο χαιρετισμός του Δημάρχου Τρικκαίων κ. Δημήτρη Παπαστεργίου στα εγκαίνια της έκθεσης του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων 1941 – 1944 – Προσωπικές Μαρτυρίες», στο Μουσείο Τσιτσάνη (μέχρι 17 Νοεμβρίου): Δίπλα από τον ποταμό της λήθης, τον Ληθαίο, διατηρούμε τη Μνήμη, είπε. Ενώ ειδικά για το μνημείο, επεσήμανε τη σημασία και τον συμβολισμό των δακρύων για τους τρικαλινούς συμπολίτες που χάθηκαν.
Στο ίδιο μήκος κύματος, για την υποχρέωση, τιμή και μνήμη στους νεκρούς, οι προσφωνήσεις, του προέδρου του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας κ. Δαβίδ Σαλτιέλ, του πρέσβη της Ιταλίας στην Ελλάδα κ. Λουίτζι Μάρας και πιο συναισθηματικά φορτισμένη η ομιλία του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Τρικάλων κ. Ιακώβ Βενουζίου. Ο οποίος αναφέρθηκε και σε ανθρώπους και περιστατικά που σημάδεψαν, όχι μόνο το διωγμό, αλλά και τη βοήθεια των χριστιανών τρικαλινών προς τους συμπολίτες τους.
Η συγκίνηση ήταν εμφανής σε όλους, όσοι παραβρέθηκαν, από πλήθος Κοινοτήτων από άλλες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και από τρικαλινούς. Εξάλλου, η ισραηλιτική κοινότητα των Τρικάλων, που μέχρι την κατοχή ήταν ακμαία και με σημαντική προσφορά στην κοινωνική, καλλιτεχνική, πνευματική και οικονομική ζωή των Τρικάλων, πλέον έχει μειωθεί αριθμητικώς.
Της εκδήλωσης προηγήθηκε επιμνημόσυνη δέηση (Ασκαβά) από τον Ραββίνο Λάρισας κ. Ηλία Σαμπετάι και ερμηνεία ύμνων από τη Χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, ενώ η Δημοτική Φιλαρμονική Τρικάλων παιάνισε τον εθνικό ύμνο, σε έντονα συγκινησιακή ατμόσφαιρα.
Η κατάθεση στεφάνων διήρκησε αρκετή ώρα, καθώς τίμησαν τους νεκρούς οι πρέσβεις των ξένων κρατών, οι τοπικοί φορείς και πολλοί εκπρόσωποι Ισραηλιτικών Κοινοτήτων άλλων νομών της χώρας.
Οι πρέσβεις και εκπρόσωποι πρεσβειών που παραβρέθηκαν στις εκδηλώσεις των Τρικάλων, ήταν οι:
Λουίτζι Μάρας – Ιταλία, Γιαν Μπόντι – Τσεχική Δημοκρατία, Πολ Στάινμετζ – Λουξεμβούργο, Ιρίτ Μπεν – Αμπα Κράτος του Ισραήλ, Βάλτε Σέχτελ – Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Παντελέι Σπασόφ – Μορφωτικός Ακόλουθος Βουλγαρίας, Ζιουστίνα Σλόβικ -Μορφωτική Ακόλουθος Πολωνίας, Ατίλα Ζιμονάι – εκπρόσωπος Ουγγαρίας, Ζοάο Μέντες – Πορτογαλία, Λούτσιαν Φάτου – Ρουμανία, Ενρίκε Λέντελ – Ουρουγουάη, Κιθ Σίλβερ – πρεσβεία ΗΠΑ, Κρίστοφ Ράιτινγκερ – πρόξενος Αυστρίας, Ολαφ Κίλσεν – πρόεσβης Ελβετίας.
«ΜΑΖΙ και ΕΝΩΜΕΝΟΙ απέναντι στις ακραίες ιδεολογίες»
Ιδιαίτερης σημασίας οι ομιλίες που απευθύνθηκαν σε ευρύ κοινό, το βράδυ του Σαββάτου 10 Νοεμβρίου 2018 στο Πνευματικό Κέντρο Τρικάλων «Αθανάσιος Τριγώνης», στην αίθουσα «Δημήτρη Καβράκος». Ολες τους εστίασαν στην ανάγκη ενότητας απέναντι σε ακραίες ιδεολογίες.
Ο Δήμαρχος Τρικκαίων κ. Δημήτρης Παπαστεργίου αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στους Ελληνες: «που υψώνουν τη σημαία της ισότητας, χωρίς διαχωρισμούς, χωρίς μίση, χωρίς βία. Με μόνο εφόδιο και ταυτοχρόνως μόνο στόχο, τη φιλία ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους. Χωρίς κανέναν απολύτως διαχωρισμό». Καθώς «μια κοινωνία που σέβεται τον εαυτό της, είναι μια κοινωνία που σέβεται τον “άλλον”. Που, αν θέλει να λέγεται σύγχρονη, δεν μένει μόνο στις “έξυπνες” και καινοτόμες δράσεις της, αλλά επιμένει στις ανθρωπιστικές της Αξίες.
Χαρακτηριστική επίσης η φράση του πρέσβη της Ιταλίας κ. Λουίτζι Μάρας: «Η Ψυχολογία της Γενοκτονίας είναι η πιο αρνητική έκφραση της ψυχολογίας του κακού, που επιτρέπει στον καθένα μας – αν δεν είμαστε ακέραιοι– να βρίσκουμε δικαιολογίες για όσα κακώς πράττουμε».
Ενώ ο κ. Ευστάθιος Λιανός – Λιάντης, επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στον IHRA, αφού αποκάλυψε πως οι κεντρικές εκδηλώσεις του 2021 θα πραγματοποιηθούν στη χώρα μας, τόνισε: «Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Ολοκαύτωμα δεν ξεκίνησε με εκτελέσεις. Ξεκίνησε με ρητορείες και προχώρησε στην παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με αποκορύφωμα τη γενοκτονία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αισθανόμαστε τόσο έντονα ότι πρέπει να καταπολεμήσουμε κάθε μορφή μίσους, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού».
Ο δε πρόεδρος του ΚΙΣΕ κ. Δαβίδ Σαλτιέλ τόνισε πως «σήμερα, περισσότερο από ποτέ στην ιστορία, υπάρχει ανάγκη να αντιδράσουμε στα ανησυχητικά σημάδια και να κινητοποιηθούμε ακόμη περισσότερο». Και υπενθύμισε ότι «Τα Τρίκαλα -μαζί με τη Λάρισα και τον Βόλο- έχουν ένα από τα μικρότερα κατοχικά ποσοστά απωλειών εβραϊκών ψυχών στην Ελλάδα. Η ιταλική κατοχή αλλά και οι δυνάμεις της αντίστασης δημιούργησαν μία ζώνη ασφάλειας γύρω από τους Θεσσαλούς Εβραίους». Απηύθυνε, δε, έκκληση, « προς όλους τους φορείς -θεσμικούς και κοινωνικούς, εθνικούς και διεθνείς- να συνταχθούμε ΜΑΖΙ και ΕΝΩΜΕΝΟΙ απέναντι στις ακραίες ιδεολογίες, (…) να δηλώσουμε ότι θα είμαστε οι θεματοφύλακες της Μνήμης και ότι δεν θα επιτρέψουμε στον φανατισμό, τον αντισημιτισμό και τον ρατσισμό να σηκώσουν ξανά κεφάλι».
Ενώ ειδικά για τα Τρίκαλα, ο κ. Μίκης Μοδιάνο, μέλος του ΔΣ του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας επεσήμανε ότι, κατόπιν αιτήματος του Μουσείου προς το Υπουργείο Παιδείας, «συμπεριλήφθηκε ο Νομός Τρικάλων στις περιοχές που προσκλήθηκαν να συμμετέχουν στον μαθητικό διαγωνισμό, για τη δημιουργία ταινίας μικρού μήκους (βίντεο) με θέμα “Το Ολοκαύτωμα και οι Έλληνες Εβραίοι”, για το σχολικό έτος 2018-2019. Οι επικρατέστερες μαθητικές δημιουργίες θα επιβραβευτούν με ταξίδι στο Άουσβιτς, ώστε τα νέα παιδιά να δουν με τα ίδια τους τα μάτια την βιομηχανία θανάτου που είχαν οργανώσει εκεί οι Ναζί».
Παράλληλα, ξεκίνησε μέχρι τις 17 Νοεμβρίου στο φουαγιέ του Πνευματικού Κέντρου Τρικάλων, η έκθεση «Το Γερμανικό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου», του Κρατικού Μουσείου του Άουσβιτς, με την επιμέλεια της Πρεσβείας της Πολωνίας στην Ελλάδα. Τη σημασία της έκθεσης ειδικά για τους μαθητές και τις μαθήτριες των Τρικάλων, η Μορφωτική Ακόλουθο της Πρεσβείας της Πολωνίας κ. Γιουστίνα Σλόβικ.
Επίσης, ιδιαίτερα συγκινητική η παρουσίαση μικρού τμήματος της ταινίας του τρικαλινού Βασίλη Λουλέ «Φιλιά εις τα παιδιά», που αναφέρεται στη διάσωση παιδιών Εβραίων από χριστιανούς Ελληνες.
Στο τέλος της βραδιάς, μουσικό πρόγραμμα από ορχήστρα του Δήμου Τρικκαίων παρουσίασε πρόγραμμα Ελλήνων συνθετών με θέμα το Ολοκαύτωμα.
Βιβλία, έκθεση, μουσική
Την πρώτη ημέρα των εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας με τίτλο «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων 1941 – 1944 – Προσωπικές Μαρτυρίες». Πρόκειται για έκθεση με μαρτυρίες και ντοκουμέντα για την τύχη και την πορεία των Ελλήνων Εβραίων, με στοιχεία και φωτογραφίες για μια τόσο ζοφερή περίοδο, όσο αυτή του Ολοκαυτώματος. Λειτουργεί μέχρι τις 17 Νοεμβρίου στο Μουσείο Τσιτσάνη.
Ο Δήμαρχος Τρικκαίων κ . Δημήτρης Παπαστεργίου στον χαιρετισμό του αναφέρθηκε στη Μνήμη, ως στοιχείο της κοινωνίας μας.
Ο πρέσβης της Ιταλικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα κ. Luigi Marras αναφέρθηκε στην ανάγκη να διατηρούμε την ακεραιότητά μας, και «να είμαστε πάντα οι φρουροί των αξιών μας, χωρίς να παραχωρούμε χώρο σε όσους μας απειλούν». Σε μια γενναία τοποθέτηση, ο Γενικός Πρόξενος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη κ. Βάλτερ Σέχτελ, αναφέρθηκε στην οδυνηρή επέτειο από το πογκρόμ της Νύχτας των Κρυστάλλων, ακριβώς 80 χρόνια πριν. Και επίσης αναφέρθηκε στη σημασία της ημέρας αυτής για τη Γερμανία, με δεδομένο ότι το 1918 παραιτήθηκε ο τότε Κάιζερ και το 1989 έπεσε το Τείχος του Βερολίνου.
Στη συνέχεια η εκπρόσωπος του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας κ. Εφη Εζρατή ανέγνωσε τους χαιρετισμούς του προέδρου και της διευθύντριας του Μουσείου κ.κ. Μάκη Μάτσα και Ζανέτ Ι. Μπαττίνου αντιστοίχως. Τονίστηκε ιδιαιτέρως η σημασία της έκθεσης για τη διατήρηση της μνήμης και ο ρόλος του Μουσείου σε αυτό.
Στον χώρο του Μουσείου Τσιτσάνη έγιναν δύο σημαντικές ομιλίες – παρουσιάσεις. Αρχικώς ο ιστορικός – φιλόλογος και συγγραφέας κ. Κώστας Μιχαλάκης ανέπτυξε το θέμα «Μαθητολόγια 3ου Δημοτικού Σχολείου Τρικάλων – Μια κιβωτός στο πέλαγος της Ιστορίας». Πρόκειται για ένα ιστορικό από πολλές απόψεις σχολείο των Τρικάλων, που συνδέεται με τους Τρικαλινούς Εβραίους λόγω της φοίτησης σε αυτό, της πλειονότητας των μελών της Κοινότητας.
Ακολούθησε η βιβλιοπαρουσίαση του «ΛΟΥΝΑ» της Ρίκας Μπενβενίστε (εκδ. Πόλις, 2017). Πρόκειται για ένα δοκίμιο ιστορικής βιογραφίας, που με ηρωίδα τη Λούνα «ανοίγει ένα μονοπάτι για να ξανασκεφτούμε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στην πόλη τους, τη Shoah, τη φτώχεια και τα ανάποδα μεταπολεμικά χρόνια». Το βιβλίο παρουσίασαν, η κ. Οντέτ Βαρών – Βασάρ, ιστορικός -Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, η κ. Μαρία Καβάλα, ιστορικός -ΑΠΘ, και η συγγραφέας Ρίκα Μπενβενίστε, ιστορικός, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τον συντονισμό έκανε ο Καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μωυσής Ελισάφ, Πρόεδρος Ι.Κ. Ιωαννίνων.
Η βραδιά έκλεισε με μια υπέροχη συναυλία από τη σοπράνο Μαριάντζελα Χατζησταματίου και τους Νίκο Παναγιωτίδη (κιθάρα, καλλιτεχνική διεύθυνση), Κωστή Παπάζογλου (φλάουτο) και Μαρίνη Πεϊκίδου (βιόλα) Ακούστηκαν ελληνικά, ιταλικά ρωμανιώτικα, σεφαραδίτικα τραγούδια, που ενθουσίασαν και ξύπνησαν μνήμες στους παρευρισκόμενους).
Την επιμέλεια των εκδηλώσεων είχε η αντιδήμαρχος Τρικκαίων κ. Σοφία Αλεστά και το γραφείο Δημοσίων Σχέσεων.
Παραβρέθηκαν επίσης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Τρικκαίων κ. Μιχάλης Λάππας, ο βουλευτής Τρικάλων κ. Σάκης Παπαδόπουλος, ο πρ. αντιπρόεδρος της; Βουλής κ. Σωτ. Χατζηγάκης, οι τ. βουλευτές κ. Βλαχογιάννης και Ταμήλος, ο περιφερειακός σύμβουλος κ. Ντ. Μπάρδας καταθέτοντας στεφάνι εκ μέρους του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας κ. Κ. Αγοραστού, οι περιφερειακοί σύμβουλοι κ. Αναγνωστόπουλος, Τσίγκας, Κολίτσας, ο αντιδήμαρχος Τρικκαίων κ. Κ. Ψύχος, οι τ. αντιδήμαρχοι κ. Γάλλου- Δαλκαφούκη , Δήμα, Λεβέντη, ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης στον Δήμο Τρικκαίων και τ. Δήμαρχος κ. Χρ. Λάππας, οι κ. Καΐκης και Μητσιούλης από την ελάσσονα αντιπολίτευση, ο δημοτικός σύμβουλος κ. Τ. Κατσιάνης, ο διοικητής της ΣΜΥ, ταξίαρχος κ. Δημοσθένης Κωστόπουλος, εκπρόσωποι των Περιφερειακών Διευθυντών Θεσσαλίας της ΕΛΑΣ και της Π.Υ., ο διοικητής της ΑΔ Τρικάλων κ. Γ. Σπηλιόπουλος, ο γραμματέας και το μέλος της ΝΕ Τρικάλων του ΣΥΡΙΖΑ κ. Νταούλας και Μπάτζιος.
Από το γραφείο Τύπου του Δήμου Τρικκαίων
Θανάσης Μιχαλάκης
