Μια –άγνωστη για τους περισσότερους Τρικαλινούς- εξέγερση των αγροτών έγινε στα Μεγάλα Καλύβια τον Απρίλιο του 1969 όταν η δικτατορία δέσμευσε με το ζόρι μια έκταση 2.200 στρεμμάτων που ανήκαν στην κοινότητα και να την «χαρίσει» σε επιχειρηματία, για να φτιάξει τη διαβόητη «Ελληνική Βιομηχανία Κρέατος». Η κινητοποίηση αυτή ήταν η πρώτη μαζική αντίσταση κατά της χούντας των συνταγματαρχών συγκλονίζοντας όλη την Ελλάδα ενώ προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και στο εξωτερικό.
Η δημοσίευση έγινε από τον «Ταχυδρόμο» του Βόλου και η οποία αναδημοσιεύτηκε στα «Τρικαλινά Νέα», σχετικά με την εξέγερση των αγροτών εις Μεγάλα Καλύβια κατά της ιδρύσεως εκεί της βιομηχανίας κρέατος.
Μια πραγματική εξέγερση αγροτών έγινε στα Μεγάλα Καλύβια Τρικάλων, στις 4 Απριλίου 1969, όταν η δικτατορία με μια πρωτοφανή σε αυθαιρεσία ενέργεια, επεχείρησε να καταπατήσει βίαια μια έκταση 2.200 στρεμμάτων χωριού και να την «χαρίσει» σε επιχειρηματία, για να: φτιάξει την διαβόητη «Μεγάλη· βιομηχανία κρέατος» που κατέληξε σε ένα φιάσκο χωρίς προηγούμενο.
Στην εξέγερση πήραν μέρος όλοι οι κάτοικοι του χωριού, άντρες, γυναίκες και παιδιά και χρησιμοποιήθηκαν πέτρες, σβώλοι από χώμα, όπλα και κλομπ. Τραυματίσθηκαν δέκα αγρότες και 4 χωροφύλακες, ο ένας λέγεται τυφλώθηκε, και συνελήφθησαν 40 άτομα. Η εξέγερση υπήρξε συγκλονιστική, αλλά απεκρύβη από την δικτατορία. Από «ψιθύρους», κάτι έγινε γνωστό στην Αθήνα και ο ραδιοσταθμός του Λονδίνου μετέδωσε δυο λόγια γι’ αυτήν. Στην δημοσιότητα έρχεται τώρα για πρώτη φορά. Οι συνθήκες που έγινε είναι οι εξής:
Αρχές 1968 παρουσιάστηκε στα Καλύβια κάποιος Σπ. Μακρής, με μερικούς συνοδούς, που είπε ότι είναι μεγάλος επιχειρηματίας και σκοπεύει να ιδρύσει στο χωριό μεγάλη βιομηχανία κρέατος Για τον σκοπό αυτό ζήτησε το κοινοτικό ζευγαρολίβαδο, εκτάσεως 2.200 στρεμμάτων.
—Το εργοστάσιο, είπε θα είναι το μεγαλύτερο και το καλύτερο στα Βαλκάνια θα μπορεί να κατεργάζεται και την «τρίχα» ακόμη. Το χωριό σας θα ωφεληθεί πάρα πολύ.
Ο Κοσμάς Ρακοβίτης, πρόεδρος τότε του χωριού απάντησε:
—Καλό το εργοστάσιο, αλλά το ζευγαρολίβαδο δεν το δίνουμε. Βοσκάμε 5.000 πρόβατα, 2.000 αγελάδες και 700 άλογα. Χωρίς αυτό θα διαλυθεί η κτηνοτροφία μας και πρέπει τότε να εγκαταλείψουμε το χωριό μας. Αντί όμως αυτό, δίνουμε δωρεάν 500 στρέμματα που βρίσκονται δίπλα στον δημόσιο δρόμο και στον Πηνειό, όπου μπορεί το εργοστάσιο να ρίχνει τα απόνερα.
Ο Μακρής έφυγε άπραγος από το χωριό, αλλά σε λίγο οι δημόσιες υπηρεσίες ζήτησαν το ζευγαρολίβαδο, με το πρόσχημα ότι είναι κρατικό βέβαιες ότι η κοινότητα δεν θα είχε τίτλους κυριότητος. Αλλά η κοινότητα είχε παραχωρητήριο από την απαλλοτρίωση. Το παρουσίασε και έκπληκτοι οι κάτοικοι άκουσαν να μην αναγνωρίζεται από το ελληνικό κράτος τίτλοι ιδιοκτησίας που είχε το ίδιο παραχωρήσει Η αυθαιρεσία στην περίπτωση εκείνη δεν είχε όρια.
Επιτροπή κατοίκων με τους τίτλους κατέφυγε στα υπουργεία Συντονισμού και Γεωργίας, αλλά οι αρχές ήταν ανένδοτες. Οι κάτοικοι αναστατώθηκαν. Το ζευγαρολίβαδο θεωρούνταν ο καλύτερος τόπος βοσκής σε όλη την Ελλάδα. Είναι τόσο εύφορο, ώστε διαθέτει αυτοφυές χορτάρι αδιάκοπα όλο τον χρόνο, ακόμη και το καλοκαίρι, στις μεγαλύτερες ξηρασίες.
Την Πέμπτη, 4 Απριλίου 1968, πήγε πρωί από το χωριό ο διοικητής της Μεραρχίας Τρικάλων κάλεσε τους κατοίκους στην κοινότητα και τους είπε, ότι θα καταληφθεί το ζευγαρολίβαδο. Οι κάτοικοι διαμαρτυρήθηκαν και εξήγησαν στον στρατηγό πως έχει το ζήτημα. Τότε εκείνος είπε:
«Όπως τα λέτε, έχετε δίκαιο. Αλλά τι να σας κάμω; Είμαι υποχρεωμένος να εφαρμόσω διαταγή».
Φεύγοντας ο στρατηγός, στο λιβάδι πήγε και εγκαταστάθηκε τοπογραφικό συνεργείο, για να καθορίσει τα όρια περιφράξεως. Μόλις το έμαθαν οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν. Μπροστά τράβηξε το κοινοτικό συμβούλιο και πίσω όλοι, οι τρεις χιλιάδες περίπου κάτοικοι, άντρες, γυναίκες γέροι και παιδιά. Πήγαν στο λιβάδι, άρπαξαν τα όργανα του συνεργείου, τα πέταξαν στο παρακείμενο ποτάμι και έδιωξαν τους μηχανικούς. Σε λίγο κατέφθασε αξιωματικός της χωροφυλακής να επιβάλει την τάξη. Όταν όμως είδε όλο το χωριό ξεσηκωμένο πήγε και ανέφερε τηλεφωνικώς.
Λίγες ώρες αργότερα καταφθάνει ένα τάγμα στρατού που μπαίνει στο ζευγαρολίβαδο για να κάνει δήθεν ασκήσεις. Οι κάτοικοι δεν πτοούνται από αυτό και μένουν στις θέσεις τους. Ώσπου σε λίγο βλέπουν να καταφθάνει μια μεγάλη φάλαγγα από πούλμαν που μετέφεραν χωροφύλακες από την Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, τη Λάρισα, το Βόλο και την Κοζάνη. Ένα τμήμα Χωροφυλακής κύκλωσε μια περιοχή, ενώ ένα άλλο από εκατό περίπου χωροφύλακες οπλισμένους με κλομπ, παρατάχθηκε απέναντι από τους συγκεντρωμένους κατοίκους. Ο επικεφαλής αξιωματικός προχώρησε και κάλεσε τον πρόεδρο του χωριού Κοσμά Ρακοβίτη και τον ρώτησε:
«Τι κάνετε εδώ;»
«Πού να πάμε; Εδώ είναι το κτήμα μας, εδώ είναι το σπίτι μας και η ζωή μας. Δεν έχομε να πάμε πουθενά αλλού».
Ο αξιωματικός επέστρεψε στο τμήμα του και δίνει εντολή να προχωρήσει αυτό προς τους αγρότες. Όταν πλησίασε σταμάτησε και ο επικεφαλής αξιωματικός ξανακάλεσε τον Ρακοβίτη:
—Έλα εδώ, του λέει Ο Ρακοβίτης άφοβα πλησίασε αλλά στη στιγμή τον αρπάζουν και τον πετούν κυριολεκτικά σε παρακείμενο αυτοκίνητο «κλούβα». Το πλήθος μόλις είδε αυτό άρχισε να κραυγάζει.
—Αφήστε τον, αίσχος, αφήστε τον.
Οι οπλισμένοι με κλομπ χωροφύλακες ορμούν τότε στο πλήθος και αρχίζουν να χτυπούν αδιάκριτα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Αλλά το πλήθος δεν φοβήθηκε. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά αρπάζουν πέτρες που βρίσκουν καταγής και τις εκσφενδονίζουν στην χωροφυλακή. Το ζευγαρολίβαδο μετετράπη σε πεδίο άγριας συμπλοκής. Οι χτυπημένοι ανήλθαν σε δεκάδες και από τις δύο μεριές. Πολλές πέτρες έπεσαν σε αυτοκίνητο της χωροφυλακής και έσπαζαν τζάμια ασύρματο, ξέσχισαν μουσαμάδες και γενικά προκάλεσαν σημαντικές ζημιές. Οι τραυματισθέντες ανήλθαν σε δέκα κατοίκους και 4 χωροφύλακες. Ο στρατός δεν επενέβη.
Ενώ γίνονταν η συμπλοκή ειδοποιήθηκε με ασύρματο ο νομάρχης και κατέφθασε με αυτοκίνητο με τον εισαγγελέα από τα Τρίκαλα. Όταν πλησίασε στο πεδίο της συγκεντρώσεως η συμπλοκή είχε αρχίσει να εκφυλίζεται. Τότε ο νομάρχης στον επικεφαλής αξιωματικό της Χωροφυλακής την εντολή:
— Να γεμίσουν τα όπλα οι άνδρες και να τα εξασφαλίσουν.
Η εντολή σήμαινε να ετοιμάσουν οι χωροφύλακες τα όπλα, να πυροβολήσουν στο ψαχνό. Ο διοικητής όμως της Χωροφυλακής διατήρησε την ψυχραιμία του και απάντησε στον νομάρχη:
— Έγγραφο διαταγή κ. Νομάρχα για τέτοια εντολή.
Ο νομάρχης κατάλαβε ότι οι παλληκαρισμοί δεν έπιασαν και δεν μίλησε. Στο μεταξύ η συμπλοκή είχε εκφυλλισθεί. Οι κάτοικοι μάζεψαν τούς τραυματισμένους και συμπτύχτηκαν στο χωριό τους. Η χωροφυλακή επωφελήθηκε από την υποχώρηση και συνέλαβε για πρωταιτίους σαράντα άτομα Οι Καλυβιώτες τους τραυματισμένους τους κράτησαν στο χωριό και τους περιποιήθηκαν με γιατρούς, και δεν τους πήγαν σε κλινική ή νοσοκομείο για να μη τούς συλλάβουν. Από τούς τραυματισμένους χωροφύλακες λέγεται ότι ένας τυφλώθηκε.
Μόλις οι κάτοικοι μπήκαν στο χωριό τους, έσπευσε η χωροφυλακή με τον στρατό και τα κύκλωσαν. Ταυτόχρονα κατέφθασαν θωρακισμένα, που με τους τηλεβόες ειδοποιούσαν τούς κατοίκους να μείνουν μέσα στα σπίτια τους, γιατί η κυκλοφορία στο χωριό απαγορεύθηκε. Οι κάτοικοι έμειναν πολιορκημένοι και κλεισμένοι μέσα στα σπίτια τους συνέχεια επί τρεις μέρες, ενώ πλησίαζε το Πάσχα.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. ΜΠΑΚΟΒΑΣΙΛΗΣ
