Καθώς το νερό είναι το βασικότερο επίγειο αγαθό, η ύδρευση πρωταρχικό έργο για μια πόλη ή χωριό και το υδραγωγείο, δεν μπορεί παρά να σηματοδοτεί το υψηλό επίπεδο πολιτισμού μιας οργανωμένης κοινωνίας. Όπως παράλληλα και η ύπαρξη λουτρών, από την αρχαιότητα ακόμα έδινε και το βαθμό προόδου και κοινωνικής αντίληψης. Έτσι και η απόκτηση για τα Τρίκαλα, του πρώτου οργανωμένου δικτύου ύδρευσης και η εμφάνιση του υδραγωγείου αποτελεί ασφαλώς και ορόσημο στην εξέλιξή τους. Είναι γνωστό στους παλιότερους Τρικαλινούς, πως τα προπολεμικά και πρώτα μετακατοχικά χρόνια, η ύδρευση της πόλης μας στηρίζονταν στην ατομική πρωτοβουλία, με κυρίαρχα μέσα τα αρτεσιανά και τις τουλούμπες. Πλούσιο άλλωστε το υπέδαφος της περιοχής μας σε νερά, έδινε πολύ εύκολα τη λύση στο πρόβλημα της ύδρευσης, όχι όμως και την ιδανικότερη. Καθώς οι τουλούμπες με άντληση νερού από μικρό συνήθως βάθος και πολλές φορές πολύ κοντά σε αγωγούς ακαθάρτων και βόθρων, αποτελούσαν την βασική αιτία πολλών σοβαρών ασθενειών, όπως τύφου, παράτυφου, λοιμώξεων κλπ. Ενώ εξ άλλου τα αρτεσιανά, με θαυμάσιο πόσιμο νερό, δεν ήταν δυνατόν να ικανοποιήσουν τις ατομικές ανάγκες ύδρευσης, ιδιαίτερα σε περιοχές της πόλης, που λόγω του πετρώδους εδάφους, ήταν δύσκολη αν όχι αδύνατη η ανόρυξή τους. Ο Δήμος προσπαθούσε να δώσει λύσεις στο πρόβλημα δημιουργώντας σε διάφορα σημεία της πόλης, κεντρικά ή πιο απομακρυσμένα, βρύσες γύρω απ’ τις οποίες συγκεντρώνονταν καθημερινά και όλες τις ώρες οι Τρικαλινοί κι ιδιαίτερα οι γυναίκες τα γκιούμια ή άλλα δοχεία για να πάρουν το πόσιμο νερό της ημέρας. Μάλιστα δε, η δραστηριότητα των Δημάρχων εκείνης της εποχής, μετριόνταν με τον αριθμό των βρυσών που κατόρθωσε να φτιάξει κατά τη διάρκεια της θητείας του και η σχετική μαρμάρινη πλάκα, στο στηθαίο της βρύσης διαιώνιζε την χειρονομία τους: «Εγένετο επί Δημαρχίας Στυλιανού Χατζηστεργίου ή Ηρακλέους Ρέτου». Και ο συγκεκριμένος Δήμαρχος της πρώτης μετά τον πόλεμο περιόδου, έχει παραμείνει στη μνήμη των συμπολιτών, σαν το Δήμαρχο που έστησε τις πιο πολλές βρύσες σε πλατείες, πεζοδρόμια και συνοικισμούς. Παρ’ όλο ότι αυτά δεν του εξασφάλιζαν και την επανεκλογή του.
Ο Δήμαρχος όμως που είδε πως δεν πήγαινε άλλο αυτή η ιστορία με τις βρύσες και τα αρτεσιανά και ότι η επέκταση της πόλης και η αύξηση του πληθυσμού της, δεν μπορούσε να στερείται ενός οργανωμένου δικτύου ύδρευσης, ήταν ο αείμνηστος Γιάννης Μάτης. Που, πέρα από την όλη δραστηριότητα του, θα μείνει στην τοπική ιστορία σαν ο «Δήμαρχος της ύδρευσης». Καθώς με τα πενιχρά μέσα της πρώτης δεκαετίας του 1964, συνέλαβε και έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο του δικτύου ύδρευσης των Τρικάλων.
Το πρώτο, περιορισμένης δυνατότητας υδραγωγείο της πόλης μας, είχε κατασκευασθεί σε μια μικρή πλατειούλα κάτω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου, συνοικίας Αγίας Μαρίνας. Όμως σύντομα έγινε αντιληπτό πως δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει παρά τις ανάγκες δημόσιας ύδρευσης των κατοίκων και όχι την απόκτηση δικού τους ατομικού δικτύου, μέσα στο σπίτι τους, για την ικανοποίηση όλων των αναγκών σε νερό. Κι ήταν η εποχή, που μετά τον σεισμό του 1954,άρχισε να ξεφυτρώνει η νέα πόλη, με πολυώροφα κτίρια, που δεν ήταν δυνατόν να υδρεύονται… με γκιούμια, ούτε οι ένοικοί τους να ικανοποιούν τις ανάγκες καθαριότητας με… πιεστικά καζάνια και ατομικές γεωτρήσεις αρτεσιανών που γίνονταν σε κάποια ευρύτερη κλίμακα τότε.
Ο αείμνηστος Γιάννης Μάτης, βάσει μελέτης του Μαχαίρα, αλλά με αυτεπιστασία του Δήμου, άρχισε την εκτέλεση του μεγάλου έργου της ύδρευσης των Τρικάλων, χρησιμοποιώντας σαν αρχιεργάτη και μηχανικό τον αρχιτέκτονα του εργοστασίου του Χαλβαδοποιίας, τον Όμμε, που για τον καιρό εκείνο ήταν σωστή αποκάλυψη ευρηματικότητας, αλλά και δουλειάς.
Χαρακτηριστικό όμως είναι πως όταν άρχισε η ανασκαφή της κεντρικής οδού 25ης Μαρτίου, για την τοποθέτηση του μεγάλου αγωγού μεταφοράς του νερού από το υδραγωγείο του Φρουρίου στην πόλη, πάρα πολλοί Τρικαλινοί, άρχισαν να διαμαρτύρονταν και γιατί διέβλεπαν πως σύντομα θα κληθούν να πληρώσουν το αγαθό, που μέχρι τότε είχαν άφθονο και δωρεάν -όχι όμως και εκεί που το ήθελαν- αλλά και επειδή, με τα έργα άρχισε να αναστατώνεται λίγο-πολύ η ήρεμη κίνηση και κυκλοφορία της πόλης, παρ’ όλο που τότε τα αυτοκίνητα ήταν λίγα.
Διαμαρτυρίες και ανησυχίες
Τον πρώτο καιρό λειτουργίας του δικτύου ύδρευσης και διανομής του στα σπίτια, γίνονταν με κατ’ αποκοπή πληρωμή, τον μήνα. Όμως οι διαμαρτυρίες και οι ανησυχίες των Τρικαλινών, άρχισαν να διατυπώνονται και δημόσια. Και από το φύλλο της 9ης Απριλίου 1964, των «Τρικαλινών Νέων» αναδημοσιεύουμε τρεις χαρακτηριστικές αναφορές στο πρόβλημα της ύδρευσης και του υδραγωγείου που μας έδωσαν και την αφορμή αναφοράς στο θέμα.
Η μια υπό τον τίτλο: «Λόγω παραλείψεων του εργολάβου θα διακοπή η λειτουργία του υδραγωγείου της πόλεως μας, αναφέρει.
Πληροφορούμεθα ότι υπό του Δήμου κοινοποιήθηκε έγγραφο προς τον εργολάβο ο οποίος εκτελεί το έργο υδρεύσεως της πόλεως, δια του οποίου καλείται ούτος όπως καλύψει το φρεάτιο του δικτύου υδρεύσεως εις την συνοικία Κουτσομυλίων, διότι άλλως θα αναγκασθεί να διακόψει την λειτουργία του υδραγωγείου και να ζητήσει αποζημίωση. Εις την ενέργεια αυτήν προέβη ο Δήμος κατόπιν διατυπωθεισών παρατηρήσεων εκ μέρους του κ. Νομιάτρου δια την μη εισέτι κάλυψιν των εν λόγω φρεατίων».
Και η άλλη όμως είδηση της ιδίας ημέρας κινείται στο ίδιο πνεύμα της προστασίας της υγείας των συμπολιτών από την πιθανή μόλυνση του νερού του δικτύου ύδρευσης. Και με τον μονόστηλο τίτλο «Η χλωρίωσις του ύδατος»: Εν σχέσει με δημοσίευμα ετέρας συναδέλφου αναφερόμενον εις την χλωρίωσιν του ύδατος της δεξαμενής του Δήμου, πληροφορούμεθα ότι εις επισκεφθέντας το αντλιοσιάσιον και την υδατοδεξαμενήν συναδέλφους, επεδείχθησαν τα αυτόματα μηχανήματα χλωρίωσης άτινα λειτουργούσιν αυτομάτως και συμφώνως πάντοτε προς τας δοθείσας οδηγίας του υπουργείου Υγιεινής».
Και τέλος, σε σχόλιό της η εφημερίδα, αναφέρεται στο θέμα της τιμής του νερού του δικτύου ύδρευσης, που ανακυκλώνεται συχνά και σήμερα. Και με τον τίτλο «Τα τέλη υδρεύσεως» γράφει: Από παντού ακούονται παράπονα δια τα τέλη υδρεύσεως εκ 30 δραχμών κατά μήνα δια χρησιμοποίησιν νερού από την υδατοδεξαμενήν. Ειδικότερον, βαρύνονται εκείνοι, οι οποίοι δεν καταναλίσκουν μεγάλην ποσότητα νερού δια διαφόρους λόγους. Το θέμα αυτό πρέπει ν’ απασχολήσει το συνερχόμενο μετά τινάς ημέρας δημοτικόν συμβούλιον και δια αποφάσεώς του να καθορίση τα τέλη υδρεύσεως κατά μήνα εις μικρότερον ποσόν».
Οι συνέπειες
Ήδη το 1964 άρχισε να λειτουργεί πλήρως το δίκτυο ύδρευσης της πόλης μας. Με νερό που συγκεντρώνονταν στη μοναδική τότε δεξαμενή του Φρουρίου (στο 2ο διάζωμα του κάστρου),στην οποία το νερό φτάνει από το αντλιοστάσιο παρά την γέφυρα Τρικκαίογλου, μετά από άντληση από αρτεσιανά. Τότε η σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης, ήταν προαιρετική και πολλοί απέφυγαν την δαπάνη σύνδεσης και πληρωμής του νερού. Λειτουργούσαν, άλλωστε, ακόμη και οι δημόσιες βρύσες και τα περιφερειακά αρτεσιανά.
Επειδή όμως ο Δήμος δεν θα μπορούσε έτσι να ανταποκριθεί στα τεράστια έξοδα κατασκευής και λειτουργίας του δικτύου ύδρευσης, προκλήθηκε διάταξη με την οποία κλείστηκαν όλες οι βρύσες και πολλά αρτεσιανά, ενώ απαγορεύτηκε αυστηρά η ανόρυξη νέων.
Σιγά-σιγά όμως με την εμφάνιση πολυκατοικιών, η ανάγκη σύνδεσης με το δίκτυο ύδρευσης γενικεύτηκε, σε βαθμό που σε λίγο να μην επαρκεί και το νερό της μιας δεξαμενής. Έτσι φθάσαμε σήμερα να υπάρχουν τρεις δεξαμενές, μεγάλης χωρητικότητας εκ των οποίων οι δύο νεότερες στην «Ντάπια» του Αη Λιά. Ενώ η ενίσχυση του δικτύου ύδρευσης -που επεκτάθηκε όχι μόνο σ’ όλη την πόλη, αλλά και τους συνοικισμούς του Δήμου και ορισμένα γειτονικά χωριά- να είναι διαρκώς και ένα αδιάκοπο πρόβλημα της ΔΕΥAT, της δημοτικής υπηρεσίας που διαχειρίζεται σήμερα τα θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης.
Σημαντικός σταθμός σαν εξέλιξη του συστήματος ύδρευσης υπήρξε η τοποθέτηση των υδρομετρητών, ενώ η τιμή του νερού που διαθέτει ο Δήμος στους Τρικαλινούς, αποτελεί συχνά θέμα αντιπαράθεσης και οξύτατων συζητήσεων στο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης μας.
Γενικά οι τρεις αναφορές στο θέμα της ύδρευσης, που γίνονται στο φύλλο της 9/4/64 των «Τρικαλινών Νέων» μας δίνουν την αφορμή αναφοράς στο σημαντικό για την ανάπτυξη της πόλης, αυτό έργο υποδομής και στον πρωτοπόρο Δήμαρχο Γιάννη Μάτη, που βλέποντας μακρύτερα στο μέλλον, ξεκίνησε τολμηρά και με πενιχρά μέσα φτιάχνοντας το δίκτυο ύδρευσης κάτω από αντίξοες συνθήκες, διαμαρτυρίες και προβλήματα. Χάρισε όμως στην πόλη των Τρικάλων νωρίτερα από πολλές άλλες της ίδιας πληθυσμιακής έκτασης, ένα βασικό εργαλείο ανάπτυξης και προόδου. Χωρίς βέβαια να παραβλέπεται και η προσπάθεια των διαδόχων του Δημάρχου να επεκτείνουν αναπτύξουν και λειτουργήσουν σωστά αυτό το έργο, ιδιαίτερα δε του σημερινού Δημάρχου κ. Κων. Παπαστεργίου, επί της πρώτης τετραετίας του οποίου ιδρύθηκε -πιλοτικά- η ΔΕΥAT. Άλλωστε υπήρξε και ο τεχνικός σύμβουλος του Γιαν. Μάτη σαν Δημομηχανικός τότε.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
