Της Εμυς Ντούρου
Documento
(Κυριακή 15-1-2017)
Έχει ανοίξει εν μέρει στο κοινό με μια προσωρινή έκθεση, ενώ τα επίσημα εγκαίνια θα γίνουν, όπως όλα δείχνουν, προς το τέλος του καλοκαιριού του τρέχοντος χρόνου. Στο κτίσμα που δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα, μαζί με το Κουρσούμ Τζαμί, στεγάζονταν τα οθωμανικά λουτρά της πόλης, που αποκαλύφθηκαν μετά το 2011. Τα λουτρά σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται έπειτα από το 1881 και την ενσωμάτωση των Τρικάλων στην Ελλάδα, όταν οι μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν την πόλη και έτσι το 1895 το ελληνικό κράτος ανήγειρε σε εκείνο το σημείο φυλακές.
Απέκτησαν κακή φήμη, πολύ σύντομα, μόλις επτά χρόνια από την ανέγερσή τους ήδη είχαν σοβαρές ζημιές με τους κρατουμένους να ανοίγουν λαγούμια, να ξηλώνουν πατώματα και να σπάνε με λοστούς την εσωτερική πόρτα. Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τοπάλης τις χαρακτήρισε ως εξής: «αι ελεεινότεραι και αθλιέστεραι φυλακαί του κράτους» και υποσχέθηκε τη χορήγηση 20.000 δρχ. για να επισκευαστούν. Εκεί κρατούνταν¬¬ άνθρωποι όλων των τάξεων και των ιδιοτήτων, ειδικότερα όμως τα καλόπαιδα του λιμανιού, μια ατυχής για εκείνους συγκυρία που ευνόησε όμως την προώθηση του μάγκικου και του ρεμπέτικου στοιχείου στην ευρύτερη περιοχή των Τρικάλων. Το σπίτι του Τσιτσάνη βρίσκεται μόλις 500 μέτρα μακριά από τις φυλακές, με αποτέλεσμα όλο αυτό το κλίμα να δράσει καταλυτικά στη ζωή και το μετέπειτα έργο του.
Μέσα σε αυτήν τη φυλακή, στα Τρίκαλα στα δυο στενά, σκοτώσανε τον Σακαφλιά, τον θρυλικό τζογαδόρο και νταβατζή που βρέθηκε στις συγκεκριμένες φυλακές το 1929, όταν έπειτα από διαπληκτισμό μαχαίρωσε κάποιον. Και τι ήταν τα δυο στενά; Οι δυο διάδρομοι-προεκτάσεις της αυλής που κύκλωναν το κτίριο των θαλάμων, σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο. Οι φωνές των κρατουμένων που έσκιζαν τη νύχτα και έκαναν τους κατοίκους της πόλης να φοβούνται να διαβούν τους γύρω δρόμους έχουν σιωπήσει εδώ και έντεκα χρόνια. Το κτίριο που κάποτε γέμιζε από πόνο και απελπισία επουλώνει πλέον τις πληγές του με «Ακρογιαλιές δειλινά».
Σύμφωνα με την αντιπρόεδρο του Κέντρου Έρευνας – Μουσείο Τσιτσάνη, Βασιλένα Μητσιάδη: «Μετά το 2006, όταν έφυγαν οι φυλακές από τον χώρο και συνολικά από το κέντρο των Τρικάλων και μέχρι το 2010 υπήρχε συζήτηση τι θα μπορούσαμε να κάνουμε. Επειτα από συζητήσεις αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε εκεί το Μουσείο Τσιτσάνη, το οποίο ξεκίνησε ως νομικό πρόσωπο το 2009 και στεγάζεται πλέον εδώ τα τελευταία δύο χρόνια. Το Μουσείο έπρεπε να έχει παραδοθεί το 2015, ωστόσο καθυστέρησαν οι εργασίες λόγω των capital controls. Θα θέλαμε να κάνουμε εγκαίνια σε έξι μήνες από τώρα, γιατί έως τότε θα έχει έρθει και το υλικό από τα σπίτια του Τσιτσάνη στην Αθήνα. Ωστόσο, ήδη έχουμε ξεκινήσει τις ξεναγήσεις. Ερχεται συνεχώς κόσμος».
Όλα αυτά τα χρόνια υπήρχε η σκέψη για τη δημιουργία μουσείου. Ενας χώρος που είχε προταθεί ήταν το σπίτι του Τσιτσάνη. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Στέλιος Καραγιώργης λέει: «Η τελευταία συναυλία του Τσιτσάνη στα Τρίκαλα ήταν τον Μάιο του 1980, τότε που μπροστά σε 9.000 κόσμο είπε ότι ήθελε να γίνει στην πόλη ένα μουσείο για το λαϊκό τραγούδι. Ηρθε πλέον η ώρα που αυτό γίνεται πράξη». Τι είναι ο Τσιτσάνης για τους Τρικαλινούς; «Οι Τρικαλινοί βλέπουν με υπερηφάνεια το γεγονός ότι ένα δικό τους παιδί κατάφερε να κάνει αυτά που έκανε εκείνος. Τον βλέπουν ως παράδειγμα. Ο Τσιτσάνης στα τραγούδια του έγραψε για όλα εκείνα που ο λαός ήθελε και δεν τα έζησε και για όλα όσα δεν ήθελε αλλά τα έζησε».
Τι μπορεί να βρει κανείς αυτήν τη στιγμή στο Μουσείο; Αντικείμενα, δίσκους γραμμοφώνου και σαρανταπεντάρια, ενημερωτικό υλικό για τη ζωή του Τσιτσάνη, τις συνεργασίες του με τη Νίνου, την Μπέλλου, τον Μπιθικώτση κ.ά. Σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο υπάρχει και μια έκθεση που είχε επιμεληθεί ο Κώστας Χατζηδουλής στην Αθήνα για τα 25 χρόνια από τον θάνατο του Τσιτσάνη, την οποία παραχώρησε στο Μουσείο. Σε άλλον χώρο υπάρχει installation με μουσική. Στόχος είναι ένα διαδραστικό μουσείο, να παίρνει ο επισκέπτης τις πληροφορίες που χρειάζεται μέσα από το παιχνίδι.
Εκτός από τον Τσιτσάνη, στα Τρίκαλα γεννήθηκε και ο Βίρβος, ο Κολοκοτρώνης, ο Καλδάρας, ο Σαμολαδάς και μεταγενέστερα ο Μητροπάνος. Το έντονο στοιχείο της μουσικής που υπάρχει και σήμερα στην πόλη έρχεται να ενισχύσει ένα δεύτερο κτίριο, δίπλα από το Μουσείο, εκεί που κάποτε βρίσκονταν τα διοικητήρια των παλιών φυλακών, στον πάνω όροφο του οποίου υπάρχει στούντιο ηχογράφησης για νέους καλλιτέχνες που προσφέρεται δωρεάν και λειτουργεί όλη την ημέρα, ενώ σύντομα θα λειτουργήσει και το webradio του δήμου.
