«Οι λησταί ετέθησαν επί τα ίχνη των χωροφυλάκων»!
Στα «Τρικαλινά Νέα» είχα γράψει πως ο δάσκαλος του ορεινού χωρίου Καλή Κώμη ή Ελληνικά —δεν θυμάμαι καλά ποιου από τα δύο αρρώστησε βαριά και μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στην Αθήνα. Πέρασε μήνας και ο δάσκαλος διέφυγε τον κίνδυνο και βρισκόταν σε ανάρρωση. Ήταν όμως πεπρωμένο βάσει ανεξακρίβωτων πληροφοριών να τον πεθάνω!! Και να πως:
Ένα βράδυ στου Νίτσα το ζαχαροπλαστείο παρέα με τον επιθεωρητή της Μέσης Γρ. Ευθυμίου, τον επόπτη Εργασίας Β. Καπαρτζάνη τους λυκειάρχες Γ. Τσιλιμίγκα και Θ. Βενδίστα τα κοπανούσαμε. Και πάνω στα τόσα που λέγαμε ήρθε η συζήτηση και για τον παραπάνω δάσκαλο. Και τότε ένας της παρέας με βεβαίωσε πως είχε τη πληροφορία από την Καρδίτσα ότι ο δάσκαλος υπέκυψε στο μοιραίο. Και το πρωί έγραψα στα «Τρικαλινά Νέα» τη ανεξέλεγκτη πληροφορία του θανάτου του αλλά και τη καλύτερη… νεκρολογία, στην οποία εξήρα τον δάσκαλο που έπεσε θύμα του καθήκοντος στο αποκλεισμένο από τα χιόνια ορεινό χωριό.
Αποτέλεσμα: Το πρωί μετά την κυκλοφορία του φύλλου απανωτά τα τηλεφωνήματα διαμαρτυρίας. Από τον νομάρχη της Καρδίτσας, από τον νομάρχη Τρικάλων, από τον Νομαρχιακό επιθεωρητή δημοτικής Εκπαίδευσης Καρδίτσης, από φίλους και συγγενείς του δάσκαλου. Και μετά από δύο ημέρες νάσου μπροστά μου ο δάσκαλος Γουρνάμπασης εκνευρισμένος και απειλητικός!!
—Γεια σου! Εγώ είμαι ο δάσκαλος που με… πέθανες!! Λυπάμαι γιατί ανεξέλεγκτα έγραψες ότι πέθανα και τόσους γνωστούς και φίλους μου αναστάτωσες Θέλω να μάθω ποιος ήταν ο κακός πληροφοριοδότης για να τον μηνύσω μαζί με σένα..
Τρόμαξα να τον πείσω πως συνέβη ο… θάνατός του και έδειξα ενδιαφέρον και χαρά για τη νεκρανάστασή του. Για ενθύμιο όμως του έδωσα δύο φύλλα της εφημερίδος που είχαν την… θαυμάσια και συγκινητική νεκρολογία μου γι’ αυτόν την οποία αφού διάβασε συγκινήθηκε και μου είπε:
—Σε συγχωρώ για το σφάλμα που έκανες, φεύγω δε ευχαριστημένος για την εμπνευσμένη σου… νεκρολογία, που αποτελεί ένα υπέροχο ύμνο όχι μόνο για μένα αλλά για όλους τους συναδέλφους μου δασκάλους, που καρφωμένοι κει πάνω στα κακοτράχαλα βουνά, μακριά από κοινωνία και γιατρούς, χάνουν τη ζωή τους εκπληρώνοντας το βαρύ καθήκον τους της μόρφωσης των Ελληνοπαίδων…
*********
θα αναφέρω και ένα «δανεισμένο» τυπογραφικό λάθος που είναι από τα πλέον περίφημα. Κατά την εποχή των νεότουρκων ελληνική εφημερίδα της Κωνσταντινουπόλεως η «Πρόοδος» αντί να γράψει περί του τουρκικού στρατού «ο ανδρείος στρατός μας» έγραψε κατά λάθος ο «αχρείος στρατός μας»!! Ο συντάκτης συνελήφθη και ερρίφθη στη φυλακή, ζήτημα δε είναι αν θα έβγαινε από εκεί ζωντανός αν δεν επενέβαινε ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ’ και ο ίδιος ο Μέγας Βεζίρης Ταλαάτ Πασάς.
*********
Αναφέρω μερικά από το πλούσιο… λιβάδι των παλαιών τοπικών εφημερίδων: Ο αείμνηστος Λ. Κλειδωνόπουλος, διευθυντής του «Θάρρους», ήταν ένας από τούς καλύτερους δημοσιογράφους και διακρίνονταν για την μαχητική αρθρογραφία του. Κάποτε έγραφε ένα περισπούδαστο άρθρο στο όποιο διεκτραγωδούσε τις άθλιες συνθήκες διαβιώσεως των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Και το τιτλοφόρησε με την φράση «Κραυγή πόνου». Αλλά ο δαίμων του τυπογραφείου του σκάρωσε την πιο τραγική φάρσα. Στη λέξη «πόνου» αφαιρέθηκε το γράμμα πι και έτσι ο τίτλος έγινε «Κραυγή ΟΝΟΥ». Φαντασθείτε το τι έγινε την άλλη ημέρα σ’ όλα τα Τρίκαλα. Γελούσε και το παρδαλό κατσίκι.
*********
Στην «Αναγέννηση» πολύ παλιά ο δαίμων του τυπογραφείου δεν σεβάστηκε ούτε και αυτόν τον Ποιμενάρχη. Το λάθος έγινε σε περιγραφή επισήμου δοξολογίας. Έγραφε η εφημερίδα: «Χθες την πρωίαν εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν της Αγίας Επισκέψεως ετελέσθη επίσημος δοξολογία… ΧΟΡΟΠΗΔΟΥΝΤΟΣ (αντί χοροστατούντος) του Σεβασμιότατου…». Την άλλη μέρα οι αναγνώστες της εφημερίδας γελούσαν με την καρδιά τους, φέρνοντας στη σκέψη τους ένα κοτζάμ Μητροπολίτη με τα άμφια να… χοροπηδά κατά την διάρκεια της δοξολογίας. Το θέμα πήρε τέτοια έκταση σε σημείο, που να απειληθεί και… αφορισμός!
*********
Στην «Ελευθέρα Γνώμη» με τον τίτλο «αφίχθη τριφυλλόσπορος» στα τοπικά νέα, αναγγέλλονταν η άφιξη βουλευτού. Και στην ίδια εφημερίδα μπερδεύτηκαν τα ονόματα ηθοποιών μιας διαφημίσεως κινηματογράφου και… τεθλιμμένων συγγενών αγγελίας θανάτου. Και έτσι διάβασαν οι αναγνώστες της εφημερίδος τα εξής αμίμητα. «Τον προσφιλή μας… τάδε, θανόντα κηδεύομεν κλπ. Η σύζυγος Μπριζίτ Μπαρντό. Και στην ρεκλάμα του κινηματογράφου στα ονόματα των ηθοποιών μπήκε το όνομα της… απαρηγόρητης χήρας.
*********
Και το πιο σπαρταριστό: Γράφτηκε στην «Αναγέννηση» προπολεμικά σε μια κριτική θεατρικής παραστάσεως μαθητών και μαθητριών του γυμνασίου μας: «Η μαθήτρια τάδε με τον ωραίον της κόλον (αντί ρόλον) ενθουσίασε τους πάντας». Φαντασθείτε τι έγινε την άλλη ημέρα. Ο φουκαράς ο δημοσιογράφος, που έγραψε ενυπογράφως την κριτική αυτή, είχε εξαφανισθεί φοβούμενος λυντσάρισμα από τους συγγενείς και φίλους της μαθήτριας.
*********
«Δύο μικρές αγγελίες εδόθησαν από άσχετα μεταξύ των πρόσωπα στην διαχείριση μιας εφημερίδος. Με την μία εζητείτο δεσποινίς, με την άλλη επωλείτο οικία. Κατά την σελιδοποίηση όμως ανακατώθηκαν οι σειρές και οι αναγνώστες διάβασαν την επομένη: Εις την μίαν αγγελία: «Ζητείται οικία γνωρίζουσα ελληνική και γαλλική αλληλογραφία καθώς και γραφομηχανήν», και εις την άλλην αγγελία: «Πωλείται δεσποινίς έχουσα όλα τα κομφόρ, εις τιμήν ευκαιρίας. Μεσίται αποκλείονται».
*********
Ήτο η εποχή της ληστοκρατίας. Μπαμπάνης, Γιαγκούλας και άλλοι «βασιλείς των ορέων» της περιόδου εκείνης εξουσίαζαν την ύπαιθρο και ιδία την ορεινή Θεσσαλία. Μετακινήσεις οικογενειών πλουσίων ή εξεχόντων προσώπων γίνονταν με συνοδεία και προστασία αποσπασμάτων Χωροφυλακής ή με την σιωπηρή συγκατάθεση των ληστών, μέσω των ληστοτρόφων και αφού δίνονταν μεγάλο φιλοδώρημα. Την περίοδο αυτή έγινε και η περίφημη ληστεία Χατζηγάκη, όπως ονομάσθηκε, που συντάραξε το πανελλήνιο. Η Χωροφυλακή αναστατώθηκε, το ίδιο και η τότε κυβέρνηση. Αποσπάσματα χωροφυλακής κλπ. κινήθηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Η ληστεία είχε γίνει το γεγονός της ημέρας, που έτροφοδότει τις στήλες των αθηναϊκών εφημερίδων. Τα πλέον απίθανα πράγματα εγράφοντο και διεδίδοντο. Φυσικόν ήτο και οι τοπικές εφημερίδες να μη υστερούν σε ειδησεογραφία. Αλλά ένα πρωί οι αναγνώστες τοπικής εφημερίδος διάβαζαν κατάπληκτοι στην σχετική με την ληστεία ειδησεογραφία ότι «οι λησταί ετέθησαν επί τα ίχνη των χωροφυλάκων»! Ήταν εξόφθαλμο το λάθος. Το χειρόγραφο έγραφε ότι «σύμφωνα με ανακοίνωση των αρμοδίων αρχών τα αποσπάσματα ετέθησαν επί τα ίχνη των ληστών…», άλλα επενέβη ο «διαβολάκος» και έθεσε τους ληστάς επί τα ίχνη των χωροφυλάκων!! Ίσως δεν είχε άδικο. Οι λησταί με τους ανθρώπους των κατόρθωναν να πληροφορούνται εγκαίρως τας κινήσεις των αποσπασμάτων, ενώ αντιθέτως τα τελευταία πολύ δύσκολα πληροφορούντο κινήσεις των ληστών. Και το αθέλητο λάθος απέδιδε την πραγματικότητα της εποχής της ληστοκρατίας.
*********
Περίοδος 4ης Αυγούστου. Εορτάζονταν η πρώτη επέτειος. Ο διευθυντής της τοπικής εφημερίδος «Αναγέννησις» Νικ. Λίβερης, που κατάγονταν από την Κεφαλονιά, ήτο δε και προσωπικός φίλος του τότε πρωθυπουργού Μεταξά, δεν αρκέσθηκε στην επίκαιρη αρθρογραφία και ειδησεογραφία της εφημερίδος, αλλά απέστειλε και προσωπικό τηλεγράφημα προς τον Μεταξά, εις το οποίο μεταξύ άλλων εύχονταν και «μακροημερευσιν». Αντίγραφο του τηλεγραφήματος έδωσε στην σύνταξη της εφημερίδος να δημοσιευθεί την επομένη. Προωθήθηκε το τηλεγράφημα στο τυπογραφείο, στοιχειοθετήθηκε και την επομένη δημοσιεύθηκε. Κατά την στοιχειοθέτηση όμως επενέβη ο δαίμων του τυπογραφείου. Εξεδήλωσε τις δημοκρατικές αντιλήψεις του και τα αντιδικτατορικά του αισθήματα και μετέτρεψε την λέξη «μακροημέρευση» σε «μικροημέρευση επ’ αγαθώ του Έθνους». Και έτσι δημοσιεύθηκε. Ο γράφων, που εργάζονταν τότε στην «Αναγέννηση», όταν το μεσημέρι πήγε στο γραφείο, αντίκρισε ένα διευθυντή εξαγριωμένο και απειλούντα όλους τους δαίμονας του τυπογραφείου ορατούς τε και αοράτους. Ανακρίσεις να ευρεθεί ο υπεύθυνος, απεδόθη μάλιστα και πρόθεση. Όταν τα πράγματα ηρέμησαν κάπως απεφασίσθη να γίνει επανόρθωση. Διετυπώθη το κείμενο και παρεδόθη στον αρχιεργάτη. Αλλά ο ενεδρεύων Βελζεβουλάκος του τυπογραφείου θέλησε και πάλι να εκδηλώσει τα αντιδικτατορικά αισθήματα. Έβαλε την ουρίτσα πάλι και την επομένη εδημοσιεύετο στην εφημερίδα: «Εις το προς τον Πρωθυπουρδόν (αντί πρωθυπουργόν) τηλεγράφημα κλπ.». Το τι έγινε δεν περιγράφεται. Απειλές για απολύσεις στο συντακτικό και τυπογραφικό προσωπικό και χρειάσθηκε τότε να γίνει επανόρθωση της επανορθώσεως, προς αποκατάσταση των πραγμάτων. Την φορά αυτή ο διαβολάκος του τυπογραφείου δεν επενέβη!! Είχε κάμει την δουλειά του όταν διαπίστωσε ότι πολλά επώνυμα και ανώνυμα τηλεφωνήματα προς την σύνταξη της εφημερίδος επιδοκίμαζαν το λάθος, που ωστόσο, μπορούσε να έχει συνέπειες.
********
Άλλο ένα επίσης στην ίδια τοπική εφημερίδα. Μεταξύ των συνεργατών της «Αναγεννήσεως» συγκαταλεγόταν και διαπρεπής δικηγόρος, ο οποίος κάθε επιστημονική του μελέτη επί καθαρώς νομικών θεμάτων, που προοριζόταν διά επιστημονικά περιοδικά έστελνε για δημοσίευση και στην «Αναγέννηση». Λόγω δε της ιδιαιτέρας φιλίας, που συνέδεε τον διευθυντή της εφημερίδος με τον συνεργάτη του δικηγόρο, οι μελέτες δημοσιεύονταν τακτικά, κατά προτίμηση δε Κυριακή. Τα θέματα αυτά είχαν σταθερό επίτιτλο (Νομική στήλη), ακολουθούσε δε ο κύριος τίτλος της μελέτης. Γνώμη τότε ασχολουμένων με την νομική επιστήμη ήτο, ότι επρόκειτο περί άριστης εργασίας αλλά δυσνόητου για το ευρύ κοινό, υπήρξαν δε αναγνώστες, που δεν απέκρυψαν τη δυσφορία και ζητούσαν να δημοσιεύονται άλλα θέματα περισσότερο καταληπτά. Φαίνεται πως ο «διαβολάκος» του τυπογραφείου κάπου θα άκουσε τα παράπονα αναγνωστών και αποφάσισε να… δράση!! Έτσι μια Κυριακή στο θέμα του συνεργάτη δικηγόρου, η «Νομική στήλη» είχε γίνει.. «Κωμική»!! Αποτέλεσμα: Ο συνεργάτης δικηγόρος υποπτεύθηκε «ξένον δάκτυλον» και η συνεργασία κατά κάποιον τρόπο διεκόπη.
*********
Είπαμε πως ο δαίμων του τυπογραφείου δεν κάνει διακρίσεις όσον αφορά στους χώρους δράσεως. Έτσι ανέπτυσσε δραστηριότητα και στην άλλη τοπική εφημερίδα το «Θάρρος», παρ’ ότι ο αείμνηστος Κλειδωνόπουλος είχε να το λέει πως το «Θάρρος», «βγαίνει χωρίς λάθη» ή με κάποιο ασήμαντο, σε σχέση προς τα λάθη άλλων εφημερίδων. Στην περίοδο της κατοχής ως συντάκτης του «Θάρρους» εργάζονταν ο αείμνηστος Δημ. Ξενάκης. Ευσυνείδητος δημοσιογράφος, σχολαστικός στη δουλειά του, αλλά ευέξαπτος, όταν στα δοκίμια των διορθώσεων έβλεπε λάθη, που δεν δικαιολογούνταν. Οι τυπογράφοι, ιδίως οι εργαζόμενοι την ήμερα, ήξεραν αυτή την αδυναμία του Ξενάκη και πάντα εύρισκαν ευκαιρία και παρουσίαζαν λάθη για να τον εκνευρίζουν. Αν δε συνέβαινε να μη γίνει αντιληπτό κατά την διόρθωση το ηθελημένο λάθος, το διόρθωναν οι ίδιοι οι τυπογράφοι πριν τελειώσουν τη δουλειά των.
Κάποτε όμως ξέφυγε ένα τέτοιο λάθος και από τον διορθωτή και από τον τυπογράφο, που το είχε διαπράξει. Και την επομένη οι αναγνώστες του «Θάρρους» διάβαζαν μια κακόηχο λέξη, που απεύθυνε το ένα πρόσωπο του διηγήματος σε φίλο του.
*********
Τα κοινωνικά, η κοσμική ζωή, οι διαφημίσεις, δέχονταν συχνά την επέμβαση του διαβολάκου. Έτσι σε συγχαρητήριο αρραβώνων οι ευχές για «ταχεία στέψη» είχαν γίνει ευχές για «ταχεία σκέψη»!! Στην περιγραφή μιας δεξιώσεως που δόθηκε σε πόλη της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος παρευρέθη και ο «Σεβασμιότατος μετά της συζύγου του»! Πώς έγινε; Έφυγε μια αράδα και η σύζυγος άλλου προσκεκλημένου εμφανίσθηκε ως σύζυγος του Δεσπότη!!
*********
Σε περιγραφή πασχαλινού ρεπορτάζ για την επάρκεια τροφίμων στην αγορά ο συντάκτης είχε γράψει «πολλά κρέατα έχουν οι κρεοπώλαι»!! Ένας αναγραμματισμός έκαμε τα κρέατα… κέρατα!! Έλα τώρα να πείσεις τους αναγνώστες πως έγινε λάθος. Άλλοτε πάλι σε μια ρεκλάμα διαφημίζονταν κέντρο, κείμενο εγγύς νεκροταφείου, ότι διέθετε σάλα για συλλυπητηρίους δεξιώσεις. Την επομένη οι αναγνώστες της εφημερίδος διάβαζαν, ότι το κέντρο διέθετε σαλάμι για συλλυπητηρίους δεξιώσεις. Πως η σάλα έγινε σαλάμι είναι από τα ανεξήγητα. Σε κάποια νεκρολογία, αφού εγκωμιάζονταν οι αρετές του θανόντος, κατέληγε ο συντάκτης εκφράζοντας «θερμά συλλυπητήρια» στην οικογένεια του μεταστάντος, τα όποια όμως στην εφημερίδα με την επέμβαση του δαίμονα του τυπογραφείου έγιναν «θερμά συγχαρητήρια»!».
*********
Θα αναφέρουμε και το πάθημα δύο ποιητών. Ο ένας εξ αυτών είχε γράψει ποιήματα γεμάτα πόνους και γεμάτα αναστεναγμούς, αποφάσισε δε να τα τυπώσει σε βιβλιαράκι, επιμελήθηκε ο ίδιος τις διορθώσεις όχι μια αλλά από τρεις φορές. Βέβαιος ότι δεν είχε κανένα λάθος έδωσε τον τίτλο για το εξώφυλλο. Έλεγε ο τίτλος: «Πόνου στεναγμοί». Αλλά ο τυπογράφος από αφηρημάδα δεν έβαλε το γράμμα Π, ο ποιητής δεν διάβασε το εξώφυλλο και το βιβλιαράκι τυπώθηκε με τον τίτλο «Όνου στεναγμοί»!!
Ο δεύτερος των ποιητών είχε δώσει για τίτλο στην ποιητική του συλλογή «Φύλλα στην μπόρα». Όταν όμως τυπώθηκε το εξώφυλλο έφερε τον τίτλο «Φόλα στην μπύρα»!!
*********
Όλοι σαν άνθρωποι χάνουμε λάθη. Κανείς δεν προσέχει ή μικρή μόνο σημασία δίνουμε. Τα τυπογραφικά όμως μένουν και διαιωνίζονται. Ο «διαβολάκος» κατορθώνει να στραβώνει στοιχειοθέτες και συντάκτες και να κοροϊδεύει για τα κατορθώματά του. Όση δε προσπάθεια και αν καταβάλλεται τα τυπογραφικά λάθη θα συνεχίζονται. Αρκεί μόνον να μη έχουν δυσάρεστες επιπτώσεις ή τραγικές συνέπειες.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
