ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η πλατεία φτιάχτηκε για να λειτουργεί και να παράγει. Είναι το ανοικτό πεδίο που αποτελεί πεδίο δραστηριοποίησης των ανθρώπων. Τον τόπο συναναστροφής, συνεύρεσης, αναψυχής και ανεμελιάς. Τόπος άσκησης πολιτικής, πολιτιστικής και κοινωνικής δραστηριότητας, αγώνων, ανάπτυξης ιδεών, πεδίο δράσης.
Μέσα στην αλλοτινή αστική πλατεία ο άνθρωπος μπορούσε να δραστηριοποιηθεί, να μιλήσει, να πράξει, να ασκήσει τα πολιτικά και κοινωνικά του δικαιώματα, να αγωνιστεί για τα δικαιώματά του, να ανταλλάξει και να διαμορφώσει απόψεις και ιδέες.
Το χαρακτηριστικό κτήριο ή μνημείο σε αυτήν την έκανε και σύμβολο κάθε περιοχής. Όσα διαδραματίζονταν σε μια πλατεία, οι επαναστάσεις, οι συγκεντρώσεις, οι συζητήσεις, δεν ήταν τίποτα παραπάνω από εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής.
Οι πλατείες, έτσι, ταυτίστηκαν και γέμισαν με γεγονότα, παραστάσεις, συναισθήματα, αξίες, γι’ αυτό και έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του Έλληνα. Αυτή, λοιπόν, η άμεση δραστηριοποίηση ήταν και ο πρωταρχικός ρόλος της πλατείας, ένας ρόλος ουσιαστικός, που πολύ είχε εκτιμήσει η ελληνική κοινωνία.
ΕΡΕΥΝΑ-ΚΕΙΜΕΝΑ: ΣΩΤΗΡΗΣ Α. ΜΠΑΚΟΒΑΣΙΛΗΣ
Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου
Είναι η κεντρική πλατεία της πόλης με καθαρό εμβαδόν πέντε στρεμμάτων, η οποία κατά καιρούς πήρε διάφορες ονομασίες: Επί τουρκοκρατίας ονομαζόταν Παζάρ Τζαμί, όπου υπήρχε οθωμανικό τέμενος και γύρω από αυτό γίνονταν η εβδομαδιαία αγορά, το 1907 πλατεία Ενώσεως, το 1937 πλατεία 4ης Αυγούστου, πλατεία Αμερικανών το 1949, πλατεία Βασ. Παύλου το 1964 και πλέον πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου με τις υπ’ αριθ. 130/76 & 105/77 αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Τρικκαίων.
Η πρώτη, μεγάλη και μελετημένη διαμόρφωση έγινε το 1936 επί δημαρχίας Θεοδοσοπούλου Θεοδοσίου σε σχέδια του Αλέξανδρου Νικολούδη αρχιτέκτονα καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ. Απόπειρες διαμορφώσεων παλαιοτέρων ετών δεν ευδοκίμησαν.
Μετά το 1950 έγιναν, κατά καιρούς προσθετικές λειτουργικές και αισθητικές επεμβάσεις πρασίνου, συντριβανιών, ηλεκτροφωτισμού, πλακοστρώσεων καθιστικών, συντηρήσεων, καλλιτεχνικές βρύσες, κλπ.
Επί της πλατείας υπάρχουν αγάλματα τοπικών ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης (Ευθυμίου Βλαχάβα, Γεωργίου Καραϊσκάκη, Νικολάου Στουρνάρα) και περίπου το 1990 τοποθετήθηκε το ορειχάλκινο άγαλμα του στρατηγού Στέφανου Σαράφη (ΑΔΣ 139/89).
Πλατεία Εθνικής Αντίστασης
Ή σημερινή όμορφη πλατεία Εθνικής Αντίστασης στην παλιά εποχή ήταν ένας ερημότοπος και στο πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο του 1885 αναφέρονταν ως «Κήπος Ασκληπιού». Αργότερα ονομάστηκε «πλατεία Μπαντίδου». Την ονομασία αυτή την είχε πάρει από ένα καφενείο, πού ήτανε τότε σ’ αυτή. Το καφενείο, μια ξύλινη παράγκα ήταν, το είχανε οι αδελφοί Μπαντίδου και από εκεί και το όνομα.
Κάθε Δευτέρα, μέρα της εβδομαδιαίας αγοράς, ή «πλατεία Μπαντίδου», άλλαζε όψη κι’ αποκτούσε μεγάλη κίνηση. Εκεί γίνονταν το γνωστό ζωοπάζαρο ή, όπως το λέγανε τότε, «γελαδοπάζαρο». Γιόμιζε ή πλατεία από εκατοντάδες ζωντανά που τα έφερναν από βραδύς την Κυριακή οι χωρικοί για να τα πουλήσουν.
Όλα τα ζώα, γελάδια, βόδια, άλογα, μουλάρια, τα συμπαθητικά γαϊδουράκια κι’ άλλα, δένονταν με τις χοντρές τριχιές τους στα πολυάριθμα παλούκια, πού υπήρχαν σε διάφορα σημεία της πλατείας. Τα παλούκια αυτά, ξύλινα τα περισσότερα, ήτανε μπηγμένα καταγής ειδικά για τον σκοπό αυτό.
Η πλατεία είναι τμήμα του κεντρικού πυρήνα κοινόχρηστων χώρων της πόλης και πήρε την τελευταία ονομασία της με την 110/1982 ΑΔΣ.
Πλατεία Ρήγα Φεραίου
Ιδιαίτερα όμορφη πλατεία και παλαιότερα μια κοσμική γωνιά, αποκαλούμενη και Κολωνάκι μιάς και εκεί βολτάριζε η αφρόκρεμα της πόλεης. Την αρχιτεκτονική μελέτη ανακατασκευής της πλατείας Ρήγα Φεραίου εκπόνησε το έτος 1937 ο δημομηχανικός Λεωνίδας Στράμπης.
Ονομάσθηκε έτσι με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το 1907 και διατηρεί έκτοτε αυτό το όνομα. Απέκτησε άλλη αρχιτεκτονική μορφή το έτος 2000 στα πλαίσια επεμβάσεων ενοποίησης των πεζοδρόμων Ασκληπιού – Απόλλωνος – Βασ. Γεωργίου – Βασ. Όλγας και ανακατασκευής της οδού Όθωνος.
Το 2010 έγινε ανακαίνιση στο χώρο της πλατείας όπου κατασκευάστηκε το 1957 σε σχέδια του τρικαλινού ζωγράφου και γλύπτη Μενέλαου Καταφυγιώτη το σιντριβάνι με το πέτρινο λουλούδι, ενώ επί αυτής υπάρχουν επίσης το άγαλμα του Κλαύδιου Μαρκίνα και το μνημείο των θυσιασθέντων πέντε νεαρών ΕΠΟΝιτών το 1944 (ΑΔΣ 124/1986).
Πλατεία ΟΤΕ
Τα Τρίκαλα προπολεμικά ήταν από τις πολύ λίγες πόλεις που είχαν αστικό τηλεφωνικό κέντρο της παλιάς Α.Ε.Τ.Ε. (Ανώνυμος Ελληνική Τηλεφωνική Εταιρεία). Το κτίριο της βρίσκονταν εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κτίριο του Ερυθρού Σταυρού. Οι πρώτες γραμμές ήταν 100 ενώ λίγο αργότερα έγιναν 200 και οι αριθμοί τους άρχιζαν από το 200 έως το 400. Το κτίριο ανατινάχτηκε από τους αντάρτες το 1948 κάτι που υπήρξε μεγάλο πλήγμα για τον εμπορικό και επιχειρηματικό κόσμο της πόλης.
Όταν το 1949 ιδρύθηκε ο σημερινός ΟΤΕ υπήχθησαν σ’ αυτόν όλες οι τηλεπικοινωνίες της χώρας, η Α.Ε.Τ.Ε., τα τηλεγραφεία και τα τηλεφωνεία που τότε μαζί με το Ταχυδρομείο αποτελούσαν ενιαία υπηρεσία με τα αρχικά Τ.Τ.Τ.
Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου αναλήφθηκε μεγάλη σταυροφορία για την επαναλειτουργία των αυτόματων τηλεφώνων στην πόλη. Ο Δήμος Τρικκαίων, οι βουλευτές, οργανώσεις, σωματεία, ο τοπικός Τύπος αγωνίστηκαν για να πετύχουν την ανέγερση του νέου κτιρίου του τότε συσταθέντος ΟΤΕ στα Τρίκαλα.
Ο ΟΤΕ όμως για να συμπεριλάβει τα Τρίκαλα μεταξύ των πρώτων πόλεων όπου θα ανεγείρονταν τα νέα κτίρια του, εκβιαστικά αξίωσε να του παραχωρηθεί η πλατεία 25ης Μαρτίου για να αναγείρει το νέο του κτίριο. Η εκβιαστική αυτή αξίωση ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και έντονων διαμαρτυριών. Ο ΟΤΕ δεν έκανε πίσω, απειλώντας ότι αν δεν του παραχωρηθεί η πλατεία θα καθυστερούσε για αρκετά χρόνια η ανέγερση του κτιρίου του.
Το τότε δημοτικό συμβούλιο, χωρίς να το πολυσκεφτεί, υπέκυψε στον ωμό εκβιασμό του ΟΤΕ και παραχώρησε την πλατεία. Και είναι ίσως η μοναδική πόλη που δέχτηκε να καταστραφεί μια πλατεία τόσο κεντρική όσο αυτή.
Πλατεία Αγρότισσας
Βρίσκεται μεταξύ των οδών Καβράκου- Αριστοφάνους-Τερτίπη-Λαΐου δυτικά της συνοικίας Αγίου Κωνσταντίνου και προβλέπονταν από το σχέδιο πόλεως του 1937.
Η κατασκευή της ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 με αυτεπιστασία από την Τεχνική υπηρεσία του Δήμου. Ονομάστηκε πλατεία Αγρότισσας με την υπ’ αριθ. Απόφαση 111/1982 ΑΔΣ. Τελικά διαμορφώθηκε τα επόμενα χρόνια σύμφωνα με αρχιτεκτονική μελέτη της Φανής Τσαπάλα. Έχει εμβαδό 4,5 στρέμματα.
Πλατεία Κουτσομυλίων
Η πλατεία βρίσκεται στην ομώνυμη συνοικία. Κινδύνευσε να απολεσθεί το 1975 όταν άρχισε να οικοδομεί κατοικία μέσα στην πλατεία η ιδιοκτήτρια μέρους της πλατείας Σοφία Βουλόγκα. Ο Δήμος έχοντας τη συμπαράσταση των κατοίκων της συνοικίας έσπευσε και αντάλλαξε αργότερα την έκταση της ιδιοκτήτριας με άλλη ισάξια παραπλεύρως κείμενη εντός οικοδομικού τετραγώνου του οικισμού των Κουτσομυλίων και έτσι το θέμα διευθετήθηκε ισοδύναμα και με αμοιβαία ωφέλεια.
Πλατεία Μακαρίου (Δεσποτικού)
Βρίσκεται επί της συμβολής των οδών Καποδιστρίου και Ιπποκράτους. Παλαιότερα ονομάζονταν πλατεία Παλαιού Δεσποτικού, αφού εκεί στεγάζονταν τα γραφεία της Ιεράς Μητρόπολεως Τρίκκης, Σταγών & Γαρδικίου όπως ονομάζονταν παλαιότερα. Μετονομάστηκε στη δεκαετία του 1980, αν θυμάμαι καλά, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και ανακατασκευάστηκε αρκετές φορές.
Πλατεία Εργάτη
Βρίσκεται παραπλεύρως ΔΕΗ. Κατασκευάσθηκε με αυτεπιστασία από συνεργεία του Δήμου το 1986 σε αρχιτεκτονικά σχέδια της Φανής Τσαπάλα.
Πλατεία Πούλιου
Λίγο πριν το Σιδηροδρομικό Σταθμό. Κατασκευάσθηκε το 1973 και ανακατασκευάσθηκε το 1980, το 2000, ενώ το 2001-2 ανακατασκευάστηκε το εντός της πλατείας παλαιό αναψυκτήριο, με προσθήκες χώρων και αλλάζοντας χρήση έγινε το πρώτο κτίριο του Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (ΚΔΑΠ). Επί της πλατείας τοποθετήθηκε το 2005 πάνω σε σιδηροδρομικές ράγες παλαιά γραφική ατμομηχανή με επιβατικά βαγόνια για παραδοσιακούς και εκπαιδευτικούς λόγους.
Πλατεία Αμυγδαλεών
Βρίσκεται στην συνοικία Αμυγδαλιές απέναντι από το Τζαμί προς το Εθνικό Στάδιο σε αρχιτεκτονικά σχέδια του Κ. Κατσαρού από το 1978. Έχει εμβαδό 3.000 τετρ. μέτρα και κατασκευάστηκε το έτος 1980 με αυτεπιστασία από προσωπικό, συνεργεία και μηχανήματα του Δήμου.
Πλατεία Βουβής
Βρίσκεται στη συνοικία Βουβής. Από το ρυμοτομικό σχέδιο του έτους 1937 προβλέπονταν δύο μικρές τριγωνικές πλατείες 1000 και 300 τετρ. μέτρων εκάστη, αντιδιαμετρικά κείμενες, που χωρίζονται από δρόμο (οδός Ψαρρών). Με διάφορες ανακατασκευές προέκυψε μια αξιόλογη επιφάνεια πλατείας και πρασίνου καθώς και παιδικής χαράς. Το αποτέλεσμα ήταν να προκύψει μια όμορφη τριγωνική πλατεία περίπου 3.000 τ.μ.
Πλατεία Φιλοσόφων
Στα Σαράγια, μια κυκλική πλατεία που κατασκευάσθηκε σε σχέδια του δημομηχανικού Κ. Κατσαρού το 1982 και ο οποίος είναι και ο ανάδοχος της ονομασίας της και προέρχεται από το γεγονός της συμβολής σ αυτή πολλών δρόμων που φέρουν ονόματα αρχαίων φιλοσόφων (Ηροδότου-Θουκιδίδου-Σοφοκλέους- Αισχύλου- Αρχιμήδου).
Πλατεία Συνοικισμού (Μικράς Ασίας)
Στην ομώνυμη συνοικία η οποία αναδιαμορφώθηκε και διευρύνθηκε η μικρή πλατεία με πεζοδρόμηση της οδού Κριτοδήμου στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Πλατεία Χατζηπέτρου
Στη συμβολή των οδών Ασκληπιού-Βίκτωρος Ουγκώ και Ομήρου όπου και η προτομή του φερώνυμου ήρωα που φιλοτέχνησε ο μεγάλος Τρικαλινός καλλιτέχνης Μενέλαος Καταφυγιώτης. Κατασκευάστηκε το 1954, ανακαινίσθηκε το 1988 και μεγάλωσε με την προσθήκη μέρους της οδού Ομήρου το οποίο και πεζοδρομήθηκε.
Πλατεία Αριστοτέλους Α. Αντωνίου
Στη συμβολή των οδών Παγκάλου-Σωκράτους-Ματαραγκιώτου-Ζαλοκώστα, εμβαδού 2,5 στρεμμάτων. Πρόκειται για πλατεία πολλαπλών χρήσεων με υπόγειο parking. Κατασκευάστηκε το 1993-95 ενώ επί της πλατείας τοποθετήθηκε το 2008 η προτομή του φερώνυμου ευεργέτη Α.Α. Αντωνίου η οποία φιλοτεχνήθηκε από την γλύπτρια Τζένη Κανίνα-Βάκα.
Πλατεία Δικαστηρίων (Θέμιδος)
Μπροστά από το Δικαστικό Μέγαρο με διαμόρφωση οδών και νησίδων Ηρώων Αλβ. Μετώπου και 28ης Οκτωβρίου και υπόγειο πάρκινγκ. Το πάρκινγκ και ο άνω χώρος πλατείας κατασκευάστηκε το έτος 2000. Το συνολικό πλάτος των δύο δρόμων και της νησίδας ανέρχεται στα 31,40 μέτρα και είναι το μεγαλύτερο εύρος που υπάρχει στο ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης.
Πλατεία TALENCE (Ταλάνς)
Επί της οδού Καλαμπάκας και ονομάστηκε προς τιμήν αδελφοποίησης των δύο πόλεων (Τρικάλων-Talance) και είναι από τις πιο πρόσφατες πλατείες.
Στην πόλη μας υπάρχουν εκτός των ανωτέρω και άλλες μικρότερες πλατείες και χώροι αναψυχής. Για παράδειγμα ο χώρος έναντι Τζαμιού μεταξύ ποταμού και οδού Εθν. Αντιστάσεως. Έχει εμβαδό 3.500 τετρ. μέτρα και κατασκευάσθηκε το έτος 1989 με αυτεπιστασία από συνεργεία του Δήμου. Πριν την επέμβαση ήταν ελεύθερος, χωρίς πολεοδομικό χαρακτηρισμό, αδιαμόρφωτος και ασήμαντος χώρος.
Ο χώρος διαμορφώθηκε σε μικρό πάρκο και πνεύμονα πρασίνου και αναψυχής, που προστιθέμενο στους γειτνιάζοντες χώρους σχολείου, τζαμιού, εκκλησίας, φυλακών, πρασίνου και ποταμού, αποτελεί ενιαίο πυρήνα, στην περιβάλλουσα συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου, επιφανείας τριάντα (30) στρεμμάτων περίπου, πολλαπλών χρήσεων και ενδιαφερόντων.
Αύλειοι χώροι σχολικών συγκροτημάτων (πλατείες)
Με έμπνευση και πρωτοβουλία του Δήμου Τρικκαίων, με ειδικό πρόγραμμα, ειδικές μελέτες και με εργολαβίες κατασκευάστηκαν και αναπλάστηκαν σε επίπεδο πλατείας με προσθήκη μικρών αμφιθεάτρων και γηπέδων οι αύλειοι χώροι των σχολείων του κέντρου σε χώρους διπλής χρήσης, τα μεν πρωινά για τους μαθητές των σχολείων τα δε απογευματινά που δεν λειτουργούν τα σχολεία αποδόθηκαν για χρήση όλων των κατοίκων και κυρίως της νεολαίας των συνοικιών των αστικών περιοχών που κατά κανόνα οι περιοχές αυτές στερούνται ελευθέρων κοινόχρηστων χώρων αναψυχής και αθλητισμού. (3ο Γυμνάσιο-Λύκειο, 3ο Δημοτικό σχολείο, 5ο Γυμνάσιο-Λύκειο κλπ)
Πλατείες στο Βαρούσι
Στην ίδια λογική ανακατασκευάστηκαν και αναπλάστηκαν οι αύλειοι χώροι όλων των εκκλησιών της παραδοσιακής συνοικίας Βαρούσι, Φανερωμένης, Αγίας Επίσκεψης, Αγίου Στεφάνου, Αγίας Παρασκευής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κων. Κατσαρού: Πλατείες πόλης και συνοικισμών Δήμου, polodomiki.blogspot.gr
Μπαρούτα Κ.: « Η αισθητική των Τρικάλων», Εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλη, 2012
Κλιάφα Μ.: «Τα του Δήμου εν Δήμω», Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, 2007
Κλιάφα Μ.: «ΤΡΙΚΑΛΑ. Από τον Σεϊφουλλάχ ως τον Τσιτσάνη, Οι μεταμορφώσεις μιας κοινωνίας όπως αποτυπώθηκαν στον τύπο της εποχής», Εκδόσεις Κέδρος
Τριανταφύλλου Θ.: Τα παλιά Τρίκαλα, αναμνήσεις και ιστορήματα, τ. πρώτος, Τρίκαλα 1976
Τριανταφύλλου Θ.: Τα παλιά Τρίκαλα, αναμνήσεις και ιστορήματα, τ. δεύτερος, Τρίκαλα 1977
Κύρνα Στέλλα: Οι Δημοτικές αρχές Τρικάλων (και τα έργα τους), τόμος Α’ Τρίκαλα 1980
Μπαρούτα Κ.: Σειρά άρθρων που δημοσιεύθηκαν στον τοπικό Τύπο για τον Μ. Ποτέσσαρο το 2014. Το βρήκα στο polodomiki.blogspot.gr
ΣΗΜ: Όλες οι φωτογραφίες είναι από την ergotexniki.blogspot.gr του Κων/νου Κατσαρού, τ. Γενικού Διευθυντή του Δήμου Τρικκαίων
