Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο «Τρικαλινό Ημερολόγιο 2002-2003» από τον Δρ. ΑΓΑΘΟΚΛΗ ΑΖΕΛΗ, Προϊσταμένου ΓΑΚ – Αρχείων Ν. Τρικάλων
Τη δεκαετία του 1960 η Ελλάδα έχει μπει στη δεύτερη δεκαετία μετά το πέρας του εμφυλίου πολέμου και προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές, που άφησε ο διχασμός. Ο πόλεμος αυτός γκρέμισε ότι δεν πρόλαβαν να καταστρέψουν τα. στρατεύματα του φασισμού και διέκρινε τον πληθυσμό σε νικητές – πατριώτες και νικημένους – προδότες. Ένα μεγάλο μέρος των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού διέφυγε στις λεγόμενες Λαϊκές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης, στις οποίες ξεκίνησαν μια καινούργια ζωή, με νέους όρους, αφήνοντας πίσω τους πατρίδα και οικογένεια. Ένα μεγαλύτερο δράμα έζησαν οι υπόλοιποι επιζήσαντες των ηττημένων, καθώς και άλλοι άνθρωποι, που καταχωρίστηκαν από τους νικητές στο αντικυβερνητικό στρατόπεδο, οι οποίοι μετά από σοβαρά αμφισβητούμενες δίκες οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα ή σε μακροχρόνια φυλάκιση ή εκτόπιση με το στίγμα του εγκληματία και του προδότη.
Η πόλη των Τρικάλων διέθετε μία από τις φυλακές, στις οποίες υπήρχαν δεσμώτες πολιτικοί κρατούμενοι. Κι ενώ λοιπόν η πόλη τη δεκαετία του 1960 έδειχνε ξεχασμένη στην ενασχόληση με την ανοικοδόμηση μιας ομαλής ζωής πάνω στα ερείπια, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων αγωνίζονταν στις παρυφές της ενάντια στη λήθη, φέρνοντας με όποιον τρόπο μπορούσαν στη δημοσιότητα το ότι πολλοί από αυτούς διήνυαν το 17ο έτος κράτησης και προσπαθώντας να εκμαιεύσουν κάποια λύση στο πρόβλημά τους.
Ένας από τους αποδέκτες των εκκλήσεων των πολιτικών κρατουμένων είναι ο Δικηγορικός Σύλλογος Τρικάλων. Όπως φαίνεται μάλιστα από το αρχείο του της δεκαετίας του 1960, μέρος του οποίου έχει κατατεθεί στα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Τρικάλων, ο Δικηγορικός Σύλλογος του νομού λαμβάνει κατά καιρούς επιστολές από πολιτικούς κρατουμένους τρικαλινής καταγωγής από διάφορες φυλακές και τόπους εκτόπισης ανά την επικράτεια. Μερικές φορές μάλιστα παρενέβη στο Υπουργείο Δικαιοσύνης υποστηρίζοντας το αίτημα αποφυλάκισης τρικαλινού κρατούμενου δικηγόρου, παρέχοντας εγγυήσεις ότι δεν είναι επικίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια.
Παρουσιάζουμε παρακάτω ένα υπόμνημα των πολιτικών κρατουμένων της φυλακής Τρικάλων προς το Δικηγορικό Σύλλογο της πόλης. Δεν αναγράφεται ημερομηνία, όμως μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε από το κείμενο ότι γράφτηκε γύρω στις 9 Μαΐου 1961. Οι υπογράφοντες ζητούν την επέμβαση του Δικηγορικού Συλλόγου προκειμένου να αποφυλακιστούν.
Το υπόμνημα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το μεγάλο αριθμό υπομνημάτων και επιστολών αυτού του είδους. «Γενικά στη θεματολογία αυτών των κειμένων συμπεριλαμβάνονται η καταγγελία των συνθηκών διαβίωσης και της αντιμετώπισης των κρατουμένων από τις αρχές, η διεκδίκηση αιτημάτων ανά χώρο κράτησης ή ανά ομάδα κρατουμένων, η προβολή γενικότερων αιτημάτων, όπως η γενική αμνηστεία, η παρέμβαση σε ζητήματα της πολιτικής συγκυρίας ή σε επετείους. Ανεξάρτητα από τα επιμέρους θέματα που θίγουν, τα κείμενα αυτά επιδιώκουν να καταστήσουν σαφές ποιοί είναι αυτοί που μιλούν και με ποια ιδιότητα. Αναδεικνύουν, μ’ άλλα λόγια, την οπτική από την οποία η κοινότητα ως ενιαίο σώμα περιγράφει τον εαυτό της».
Οι υπογράφοντες το υπόμνημα, που παρουσιάζουμε, αυτοσυστήνονται ως ένα συλλογικό υποκείμενο «εμείς» και επιχειρούν να παρουσιάσουν μια θετική εικόνα της δράσης τους, ως αγωνιστές του Αλβανικού μετώπου και της Εθνικής Αντίστασης. Παρουσιάζουν λοιπόν αρκετά αναλυτικά τη συμμετοχή τους στην εθνική εποποιία και τις προσωπικές και οικογενειακές τους θυσίες υπέρ του κοινού πατριωτικού αγώνα. Επίσης παρουσιάζουν τους εαυτούς των ως πολιτικούς κρατούμενους. Όπως είναι γνωστό, το επίσημο κράτος δεν τους αναγνώριζε την ιδιότητα του πολιτικού κρατούμενου, αλλά τους θεωρούσε ποινικούς. Αυτό το έκανε για να μπορεί να τους στερεί μια σειρά από δικαιώματα και να μπορεί να προβαίνει κατά βούλησιν σε εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες. Σε πολλά άλλα υπομνήματα και επιστολές γίνεται λοιπόν σαφής διεκδίκηση της ιδιότητας του πολιτικού κρατούμενου. Εδώ άλλο είναι το κυρίαρχο θέμα, η σταδιακή απελευθέρωσή τους, πρώτα όσων έχουν εκτίσει τα 2/3 της ποινής και στη συνέχεια όλων των υπολοίπων, με τη χορήγηση γενικής αμνηστείας.
Ακολουθεί το υπόμνημα, το οποίο συνοδεύεται από υπογραφές. Αρκετές από αυτές είναι δυσανάγνωστες και δεν κατέστη δυνατόν να μεταγραφούν. Λόγω της δυσκολίας του εγχειρήματος της μεταγραφής ίσως έχουν εμφιλοχωρήσει κάποια λάθη και σε άλλα ονόματα.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Των Πολιτικών Κρατουμένων των Φυλακών Τρικάλων
Εν Τρικάλοις τη
Προς
Τον Δικηγορικόν Σύλλογον Τρικάλων
Ενταύθα
Αξιότιμοι Κύριοι
Επ’ ευκαιρία της επετείου της Νίκης των συμμαχικών δυνάμεων του Βου παγκοσμίου πολέμου κατά του φασιστικού άξονος, απευθυνόμεθα προς τον υμέτερον Σύλλογον με την πεποίθησιν ότι θα τύχωμεν της θερμής συμπαραστάσεώς Σας δια να τεθή τέρμα εις το 17χρονον δράμα μας.
Γνωστόν είναι εις Υμάς ότι την 9ην Μάΐου 1945 τα Αγγλο-Αμερικανικά στρατεύματα του δυτικού μετώπου συναντήθησαν με τα Σοβιετικά στρατεύματα του Ανατολικού επί του ποταμού Έλβα κατόπιν της συντριβής των δυνάμεων της χιτλερικής Γερμανίας και των συμμάχων της.
Έκτοτε η ημέρα αυτή αποτελεί σύμβολον της αντιφασιστικής Νίκης των Λαών που αντιστάθησαν εις την βίαν του πολέμου και του φασισμού και δια τον λόγον αυτόν, τιμάται και εορτάζεται δικαίως από τας νικήτριας δυνάμεις, μία των οποίων με πολλάς θυσίας ανθρωπίνας και υλικάς είναι και η Πατρίς μας.
Όπως κάθε έτος ούτω και σήμερον παλαιοί πολεμισταί της Σοβιετικής Ενώσεως, των ΗΠΑ και της Αγγλίας θα ξεκινήσουν από τις χώρες των δια να συναντηθούν εκ νέου συμβολικώς επί του ποταμού Έλβα, δια να υπενθυμίσουν εις τους Λαούς την μεγάλην Νίκην των δημοκρατικών δυνάμεων όλου του κόσμου επί του φασισμού και να υπογραμμίσουν το βαρύτατον τίμημα που κατεβλήθη εις εκατομμύρια ανθρωπίνων υπάρξεων και υλικών καταστροφών, δια την συντριβήν των σκοτεινών δυνάμεων του φασισμού και την κατοχύρωσιν της Ειρήνης του κόσμου.
Η Πατρίς μας δια των υπερτάτων θυσιών του ηρωικού μας Λαού, δικαίως είναι υπερήφανος δια την συμβολήν της εις την μεγάλην αυτήν Νίκη των Λαών, η οποία έσωσε την ανθρωπότητα από την τυρανία της «νέας τάξεως πραγμάτων» του φασισμού.
Η αντίστασις σύσσωμος του Έθνους κατά των επιδρομόντων ορδών του φασίστα Μουσολίνι, αι ηρωϊκαί σελίδες δόξης, που εγράψαμε εις τον αγώνα κατά των εισβολέων, ο αγών της Εθνικής μας Αντίστασης κατά της εχθρικής κατοχής των φασιστών Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων, αποτελούν λαμπρή συνέχεια των ωραιοτέρων παραδόσεων του 1821, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν το θαυμασμό, τα εγκώμια και τους επαίνους των ηγετών του συμμαχικού αγώνος και της παγκοσμίου κοινής γνώμης.
Ημείς οι πολιτικοί κρατούμενοι, ως ελεύθεροι άνθρωποι προοδευτικοί και ανιδιοτελείς πάντοτε δώσαμε το τιμητικό παρόν εις τα πεδία των μαχών υπείκοντες εις την φωνήν του καθήκοντος.
Εκ των 138 πολιτικών κρατουμένων των Φυλακών Τρικάλων οι 59 λάβαμε μέρος εις την πρώτην γραμμήν του Ελληνοϊταλικού πολέμου και 11 είμεθα τραυματίαι του πολέμου αυτού.
Επίσης οι 135 έχουμε συμμετάσχει ενεργώς εις την Εθνικήν μας Αντίστασιν κατά της τριπλής ξενικής κατοχής και οι 38 τραυματιστήκαμε κατά τας μάχας με τους κατακτητάς και τους συνεργάτας των.
Οι 63 έχουμε από ένα και περισσότερα θύματα εις τας οικογενείας μας, των 51 από εμάς εκάησαν τα σπίτια και των 70 ελεηλατήθησαν από τους κατακτητάς.
Επί πλέον 15 εξ ημών συνελήφθησαν, εκρατήθησαν και εβασανίσθησαν από των κατακτητών.
Τα ανωτέρω στοιχεία δίδουν μόνο μίαν μικράν εικόνα των θυσιών μας εις τον αγώνα δια την ελευθερίαν και την Ανεξαρτησίαν της Πατρίδος.
Δυστυχώς δια την χώραν μας και τον Ελληνικόν Λαόν η επικρατήσασα μετά την απελευθέρωσιν πολιτική ανωμαλία και εσωτερική αναταραχή, είχον ως αποτέλεσμα πολλαί χιλιάδες Ελλήνων πατριωτών, μαχηταί του Ελληνοϊταλικού πολέμου και αγωνισταί της Εθνικής μας Αντιστάσεως, συκοφαντημένοι και κατατρεγμένοι, να ριφθούμε εις τας φυλακάς.
Υμείς, ο νομικός κόσμος της χώρας μας, που παρέστη εις τας δίκας μας, γνωρίζει καλύτερον παντός άλλου υπό ποίας συνθήκας και υπό ποίων κριτηρίων κατεδικάσθημεν εις βαρυτάτας ποινάς δια μόνον τον λόγον ότι αρνηθήκαμε να αποκηρύξωμεν τους αγώνες μας υπέρ του Έθνους και την ιδεολογίαν μας.
Έκτοτε όμως παρήλθον 17 περίπου έτη και 12 από της λήξεως του εμφυλίου πολέμου κι’ όμως εμείς που εθυσιαστήκαμε δια την Πατρίδα, σαπίζουμε εις τας φυλακάς και μαζύ μας ο πρώτος ήρωας της Αντιστάσεως εις ολόκληρον την κατεχόμενην Ευρώπη, Μανώλης Γλέζος, ενώ ημνηστεύθησαν και είναι ελεύθεροι κι’ αυτοί ακόμη οι Γερμανοί εγκληματίες πολέμου Μέρτεν, Κόλβες κ.λ.π. που ερήμαξαν τον τόπο μας.
Επιπλέον είναι γνωστόν ότι κατ’ επανάληψιν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί ετάχθησαν υπέρ της αποφυλακίσεώς μας, δια της «Λήθης», «των Μέτρων Ειρηνεύσεως», της «Αμνηστείας» χωρίς μέχρι σήμερον αι υποσχέσεις αυταί να πραγματοποιηθούν και παρά το γεγονός ότι ο Ελληνικός Λαός απεφάνθη επανειλημμένως δια της κυριάρχου ετυμηγορίας του υπέρ της λήξεως του δράματος του ιδικού μας και των βασανισμένων οικογενειών μας.
Αξιότιμοι Κύριοι
Απευθυνόμενοι προς τον νομικόν κόσμον της πατρίδος μας γενικώς και εις τον σύλλογον Υμών ειδικώτερον θερμώς παρακαλούμεν Υμάς όπως εμπράκτως μας συμπαρασταθήτε εις το Δίκαιον αίτημα της αποφυλακίσεώς μας.
Συγκεκριμένως παρακαλούμε Υμάς όπως δια παραστάσεως μελών του υμετέρου συλλόγου προς τας αρμοδίας τοπικάς αρχάς και ειδικότερον προς τον κ. Εισαγγελέα, το ενταύθα Συμβούλιον Πλημμελειοδικών και την Διεύθυνσιν των Φυλακών ζητήσετε την εφαρμογήν των ευεργετικών άρθρων του Π.Κ. 105-106 δια την αναστολήν του υπολοίπου της ποινής όσων έχουν εκτίσει τα 2/3 αυτής, που ειδικώς δια τας φυλακάς μας δεν εφαρμόζονται, με αποτέλεσμα να μην έχει απολυθεί μέχρι σήμερον ουδείς, παρ’ όλον ότι 53 δικαιούμεθα του ευεργετήματος και παρά το γεγονός ότι από όλας τας άλλας φυλακάς του κράτους απολύονται πολιτικοί κρατούμενοι δια της εφαρμογής των ανωτέρω άρθρων του Π.Κ.
Επίσης παρακαλούμεν όπως ο υμέτερος σύλλογος εκφράση ευχήν προς τους αρμοδίους και ειδικώς προς το Υπουργείον Δικαιοσύνης δια την άμεσον απόλυσιν των σοβαρά ασθενών, των υπερηλίκων και όσων συνεπλήρωσαν τα 2/3 της ποινής των, ως πρώτο βήμα δια την χορήγησιν Γενικής Αμνηστείας που αποτελεί σήμερον πανελλήνιον αίτημα και η οποία θα λύση ριζικώς το πρόβλημα των δύο περίπου χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων και εξόριστων και των οικογενειών μας.
Με την πεποίθησιν ότι επ’ ευκαιρία της σημερινής επετείου της αντιφασιστικής Νίκης ο υμέτερος σύλλογος θα πράξη παν το δυνατόν δια την αποφυλάκισίν μας βέβαιος ότι επιτελεί πράξιν Πατριωτικήν, Δικαιοσύνης και Ανθρωπισμού, συμβάλων τα μέγιστα εις την πολιτικήν ομαλότητα, την Γαλήνην και Ειρήνευσιν του πολύπαθου τόπου μας.
Διατελούμεν
Μετά Τιμής
Οι Πολιτικοί Κρατούμενοι Φυλακών Τρικάλων
Αθανασιάδης Κώστας, (…) Νάτας Παναγιώτης, Νάστος Βασίλειος, Κάλφας Στάθης, Θεοδώρου Ηλίας, Ξερακιάς Κώστας, Λαμπρόπουλος Ευστράτιος, Μπαντόλας Αθανάσιος, Πέτρου Πέτρος, Γούργος Αλέκος, Τερζόπουλος Θεοκλής, Δράκος Σπύρος, Κασ…(;), Χρήστος, Δαμάνης Χριστόφορος, Πολύζος Αντώνιος, Γαζής Κωνσταντίνος, Κυριατζής Ευάγγελος, Σαράφης Βασίλειος, Μουρτουγιάννης Μανώλης, Καρατραγιάννης Χρήστος, Λαγός Ιωάννης, Καψάλης Κωνσταντίνος, Βάντσης Βασίλειος, Πανακασιάδης Παντελής, Ταέμπουρας Αριστοτέλης, Μπακόλας Νίκος, Λιάσκος Γεώργιος, Πολιόπουλος Κωνσταντίνος, Νικόπουλος Γεώργιος, Μάσκος Αριστοτέλης, Ιορδανίδης Ιορδάνης, (δυσανάγνωστη), Ρόμπας Πέτρος, Μακρής Μηνάς, Πασχαλίδης Πασχάλης, Αραμπατζής Κωνσταντίνος, Μαγγάτος Χαρ., Ζούλας Κωστις, Βασιλείου Σίμος, Κατσάρας Δημήτρης. Γκούμας Θεμιστοκλής, Δάφτσιος Κίόστας, Γιαννουτάκης Ευάγγελος, Φίλλιος Χρήστος (;), Βαρδάτσικος Ράζος (;), Ζιώγας Δημήτρης. Λωρίδας Ιωάννης, Παύλου Γεώργιος. Τσαρέας (;) Αντώνιος, Σανίδας Μιχάλης. Σαράντης Θεόδωρος, Μανώλης Νικόλαος, Τάσσου Βλαδίμηρος. Κωστής Αντώνιος, Σακκάς Κωνσταντίνος, Κουτσομπίνας Γεώργιος, Αποστολάκης Σεραφείμ. Δούμτσιας Στέφανος, Στεφανούλης Απόστολος, Παπαστάμου Κώστας, Ντίνας Χρήστος, Αντωνιάδης Κωνσταντίνος, Παπαρίζος Κοσμάς, Γκουντελιάς Γεώργιος, Παπακωνσταντίνου Κωνσταντίνος, (δυσανάγνωστη), Δάλλας Δημήτρης, Τσιαφέρης Κώστας, Τσομπάνης Ευάγγελος, Καζαντζής… (δυσανάγνωστο), Παναγιωτίδης Παντελής, Τερζούδης Δημήτριος, Μαγαλής Παναγιώτης, Παρδάλης Κώστας, Νταντέλιας Δημήτρης, Αναγνωστόπουλος Περικλής, Παπαϊωάννου Αλέξανδρος, Γκένας Φώτης, Κατσιόλας Ιωάννης, Σπανός Γιάννης, (δυσανάγνωστη), Παπαδημητρίου Θεμιστοκλής, Κουτσογιώργος Αναστάσιος, Ιβανατίδης Σωτήριος, Κωτσής Κωνσταντίνος, Κατσούφρος Κωνσταντίνος, (δυσανάγνωστο), Αμανατιάδης Ακρίτας, Νίσυρης Παναγιώτης, Γεωργούλας Ευάγγελος, Ηλιάδης Σάββας, Βάσσος Κωνσταντίνος, Καραντίνος Πασχάλης, Κουτίνας Απόστολος, Κουβελίτσας Κωνσταντίνος, Λαλέτσογλου Συμεών, Καλάμης Χριστόδουλος, Σακελλαρίου Θεοχάρης, Μακρής Κώστας, Ηλιόπουλος Γεώργιος, Χριστοδούλου Ιωάννης, (δυσανάγνωστο), Κωνσταντίνου Ιωάννης, Μάστορας Κωνσταντίνος, Τουμπουλίδης Γεώργιος, Ριζούλης Αχιλλέας, Καμπόλης Θεόδωρος, Χαλκιάς Αλέξης, Βλάχος Βασίλης, Μακρής Παναγιώτης, Αλεξανδρής Αλέξανδρος, Λυκοκάπης Κωνσταντίνος, Μυλωνάς Ανδρέας, Καρατς (;) Ιωάννης, Μάρκάς (;) Κώστας, Λουκάς Αναγν., Οικονόμου Θεόδωρος, Καρακάνης Ιωάννης, (δυσανάγνωστο), Κυριακίδης Θεόδωρος, Γιαννούλας Γεώργιος, Παπαοικονόμου Γεώργιος, (δυσανάγνωστο), Παπανίκος Αθανάσιος, Φάκας Χαρίλαος, Κατσίκας Δημήτριος, Κλαδούχος Ευάγγελος, Τρικάλης Θανάσης, Τερλημπάκος Ανδρέας, Στολίδης Δημήτριος, Κυριακίδης Χαράλαμπος, Μητσάκης (δυσανάγνωστο), Βλάχος Ιωάννης, (δυσανάγνωστο).
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
