Δημοτικό Θέατρο Τρικάλων

20 χρόνια δημιουργίας

του Δρ. Στεφάνου Π. Νταλάση, Καλλιτεχνικού Διευθυντή

Στις αρχές του 2002 δειλά-δειλά γίνεται προσπάθεια για δραστηριοποίηση στον ιστορικό χώρο του Μύλου Ματσόπουλου. Προτεραιότητα του Δημοτικού Θεάτρου την εποχή αυτή είναι η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών και χώρων για τους τομείς δράσης του και τη λειτουργία του στο συγκρότημα του Μύλου Ματσόπουλου.

Πιο συγκεκριμένα, σ’ έναν ιστορικό χώρο γεμάτο μνήμες και εικόνες, που η αισθητική του εμπνέει την καλλιτεχνική δημιουργία, δημιουργείται μία θεατρική εστία  για τους μαθητές, τους νέους και τους ανθρώπους της πόλης μας, η αίθουσα «Σοφίτα» για να λειτουργεί ως:

• Μικρή θεατρική σκηνή
• Θεατρικό Εργαστήρι για τους νέους
• Παιδαγωγικό Εργαστήρι Θεάτρου για τους μαθητές
• Χώρος πραγματοποίησης εκπαιδευτικών σεμιναρίων θεάτρου
• Χώρος παρουσίασης παράλληλων εκδηλώσεων λόγου και τέχνης

Παράλληλα εξοπλίζεται ο «ξενώνας καλλιτεχνών» για τη φιλοξενία των συντελεστών του Δημοτικού Θεάτρου.

Η πρώτη επαγγελματική παραγωγή στον χώρο γίνεται το καλοκαίρι του 2002 με το  έργο «Ο Κύκλος με την Κιμωλία» του Μπρεχτ, στον αύλειο χώρο του Μύλου, με φυσικό σκηνικό το ίδιο το ιστορικό μνημείο.

3^ος σταθμός στην πορεία του Θεάτρου η δραστηριοποίηση του Δημοτικού Θεάτρου στο συγκρότημα του Μύλου Ματσόπουλου.

Το 2003, η τότε δημοτική αρχή με δήμαρχο τον Μιχάλη Ταμήλο, με αντιδήμαρχό και αντιπρόεδρο της Δ.Ε.Κ.Α. Τρικάλων τον  Δημήτρη Παπαστεργίου και τον πρόεδρο του Θεάτρου τον Δημήτρη Γκολοβράντζα – ο όποιος σημειωτέον είναι το μακροβιότερο μέλος της διοίκησης, 15 χρόνια ως μέλος εκ των οποίων 8 χρόνια ως πρόεδρος- την περίοδο αυτή λοιπόν αποφασίζεται η δραστηριοποίηση και οργάνωση του Μύλου Ματσόπουλου, ως Πολυχώρου Τέχνης και Πολιτισμού με επίκεντρο το Δημοτικό Θέατρο και το Δημοτικό Κινηματογράφο.

Ενός ενιαίου χώρου καλλιτεχνικής δημιουργίας, ενός πολυχώρου τέχνης και πολιτισμού, όπου θα συνυπάρχουν αρμονικά όλες οι τέχνες και θα λειτουργεί ως σημείο συνάντησης, διαλόγου και επικοινωνίας καλλιτεχνών και πολιτών

Πιο συγκεκριμένα:

• Δημιουργείται το καλοκαίρι του 2003 και λειτουργεί ο νέος θερινός Δημοτικός Κινηματογράφος,
• Κατασκευάζεται, αρχές του 2004, η νέα σύγχρονη αίθουσα προβολών του χειμερινού Δημοτικού Κινηματογράφου,
• Δημιουργείται το σινέ-καφέ με παράλληλη λειτουργία του ως μικρός εκθεσιακός  χώρος.
• Εξοπλίζεται ο ξενώνας καλλιτεχνών.
• Το Δημοτικό Θέατρο αποκτά τα δικά του γραφεία στον ίδιο χώρο και παράλληλα οργανώνεται αυτόνομα η γραμματεία του θεάτρου.
• Δημιουργείται θερινό θέατρο στο πίσω μέρος του Μύλου

Το Δημοτικό Θέατρο με το Δημοτικό Κινηματογράφο και την παράλληλη λειτουργία των άλλων πολιτιστικών τμημάτων, του Εργαστηρίου Τέχνης και του Κέντρου Έκφρασης και Καλλιτεχνικής Δημιουργίας της ΔΕΚΑ, δημιουργούν μια πολιτισμική σύνθεση, στην οποία συνυπάρχουν αρμονικά όλες οι μορφές τέχνης σ’ ένα ιδιαίτερο και μοναδικό χώρο. Μ’ αυτό τον τρόπο ο Μύλος Ματσόπουλου, ως Πολυχώρος Τέχνης και Πολιτισμού, κυρίως των νέων δημιουργών της πόλης των Τρικάλων και της ευρύτερης περιοχής, αρχίζει σιγά-σιγά να αποτελεί σημείο συνάντησης και αναφοράς για τους ανθρώπους της πόλης.

Ο ημερήσιος τύπος αναφέρει σχετικά:

• «Ένας παλιός μύλος γίνεται στέγη ονείρων». Η Καθημερινή (Αθηνών) 29-8-2003

• «Κυψέλη Πολιτισμού, Αξιοποιείται πολύπλευρα ο χώρος του Μύλου Ματσόπουλου», Ενημέρωση 11-4-2003
• «Ο πολιτισμός είναι εδώ», εφημ Έρευνα 11-4-2003
• «Μια πόλη (ανα)γεννάται». εφημ. Τρικαλινά Νέα 11-4-2003
  • «Ζωντανό κύτταρο τέχνης και ψυχαγωγίας ο Μύλος Ματσόπουλου», Ενημέρωση 1-11-04.
  • «Εναλλακτική πολιτισμική πρόταση ο Μύλος Ματσόπουλου. Όλο και περισσότεροι Τρικαλινοί ανακαλύπτουν τον πολυχώρο τέχνης και πολιτισμού […]», εφημ. Ενημέρωση 1-9-07.

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από διοικητική και οργανωτική σταθερότητα και ανάπτυξη. Η αξιόλογη υποδομή και η μικρή (έστω) χρηματοδότηση συντέλεσαν ώστε να υλοποιηθεί ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα με πολλαπλές ακτίνες δράσης και να εδραιωθούν νέοι πολιτισμικοί θεσμοί: παραγωγές, εκπαιδευτικά προγράμματα, θεατρικά εργαστήρια για παιδιά, νέους και ενήλικές, σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, βραδιές λόγου και ποίησης, πανελλήνιο φεστιβάλ σχολών χορού, φεστιβάλ κωμωδίας, μετακλήσεις αξιόλογων θεατρικών οργανισμών, εικαστικές εκθέσεις.

Στο επόμενο διάστημα και μέχρι σήμερα το Δημοτικό θέατρο –παρά τα κατά καιρούς προβλήματα- συνεχίζει την πολυσχιδή δραστηριότητά του και το καλλιτεχνικό του έργο, με ιδιαίτερες, ενδιαφέρουσες και όμορφες παραστάσεις:

Όπως είναι:

• ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΤΡΕΛΑΣ και ΤΗΣ ΦΡΟΝΙΜΑΔΑΣ
• ΤΙ ΕΙΔΕ Ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ
• ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ, ΔΥΟΜΙΣΙ ΦΟΝΟΙ ΚΙ ΕΝΑ ΜΠΟΥΛΝΤΟΓΚ
• ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΚΛΟΟΥΝ
• ΥΠΟΨΥΦΙΟΣ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ
• Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ
• Ο ΜΑΓΟΣ ΤΟΥ ΟΖ
• ΕΚΚΛΗΣΙΑΖΟΥΣΕΣ
• ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΣΤΟ ΑΣΑΝΣΕΡ
• ΕΛΙΖΑ
• ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ

Τέλος, να σημειώσουμε τα εξής που αφορούν στη δημιουργία υποδομών: Ο εξοπλισμός των μηχανημάτων του κινηματογράφου που πραγματοποιήθηκε επί δημάρχου Χρήστου Λάππα και πρόεδρου Τ. Κατσιάνη.

Ακόμη, η δημιουργία χώρων και υποδομών συνεχίζεται με τον νυν Δήμαρχο Δημήτρη Παπαστεργίου, με την ανακαίνιση των καλλιτεχνικών εργαστηρίων θεάτρου και ζωγραφικής, που έγιναν επί προεδρίας της Ντίνας Δήμα, καθώς και της δημιουργίας της θεατρικής σκηνής «Θέατρο Μηχανουργείο» που έγινε επί προεδρίας Χρυσόστομου Κυρίτση και αποτελεί τον βασικό χώρο δράσης του Δημοτικού Θεάτρου και των παραστάσεών του. Το θέατρο εγκαινιάστηκε με την παράσταση του «Με Δύναμη απ’ την Κηφισιά» των Δημήτρη Κεχαΐδη και Ελένης Χαβιαρά την χειμερινή περίοδο 2017-18.

 Κλείνοντας, να σημειώσουμε μερικές σκέψεις από την λειτουργία του θεάτρου:

Παραγωγή καλλιτεχνικού έργου από έναν θίασο Καλλιτεχνών που αγκαλιάζει το σύνολο του θεατρικού και ευρύτερα καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης και επιχειρεί συνεργασίες και εκτός αυτής.

Άρτιες καλλιτεχνικά παραγωγές που αποσπούν καλές κριτικές τόσο από το ίδιο το δύσκολο και απαιτητικό τρικαλινό κοινό.

Παραστάσεις με ήθος και σεβασμό στην προσωπικότητα του θεατή. Απώτερος στόχος της Σκηνής είναι να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των δημιουργών και του κοινού, να γίνει το θέατρο υπόθεση όλων, θεατρόφιλων και μη, του μαθητικού και σπουδαστικού κοινού της πόλης.

Αν θα έπρεπε να συνοψίσουμε τις κατακτήσεις του θεάτρου δεν θα τονίζαμε μόνο τις καλλιτεχνικές «επιτυχίες», αλλά κυρίως την προσπάθεια που κατέβαλε το Δ.Θ. να αγγίξει με τις παραστάσεις του και τις παράλληλες εκδηλώσεις το ευρύ κοινό της πόλης και της περιοχής των Τρικάλων.

Η επιλογή του ρεπερτορίου, λοιπόν, στόχευε σ’ ένα ευρύ κοινό. Γι’ αυτό και οι επιλογές των έργων και η παρουσίασή τους έγινε με το σκεπτικό όχι να κάνουμε θέατρο για λίγους, αλλά να κάνουμε πολλούς τους λίγους. Η όλη παραγωγή οργανωνόταν με σεβασμό στο έργο και την επιθυμία να επικοινωνήσει με το κοινό, δίχως το παραμικρό ίχνος μεσσιανισμού ή αυτοσκοπικών πειραματισμών.

Έργα «κλασικά ή ευρείας» αποδοχής (Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Ο κύκλος με την κιμωλία, Το παιχνίδι της τρέλας, Εκκλησιάζουσες), χωρίς να λείπουν και τολμηρές επιλογές (όπως Τι είδε ο Υπηρέτης), ή ερευνητική δουλειά (όπως οι νούτικες κωμωδίες με την παραγωγή Και εις το τέλος…Κωμωδία) ή πιο «εμπορικά» έργα (όπως το Δυόμισι φόνοι κι ένα μπουλντόγκ) Τα περισσότερα με επίκεντρο την κωμωδία. ή έργα που απευθύνονται πρωτίστως στα παιδία και τους νέους (Σχολείο για κλόουν, Τα ρούχα του βασιλιά, Ο μικρός πρίγκιπας, Ο μάγος του οζ, Παραμύθια στο ασανσέρ, Ελίζα, Ιστορίες του πάππου Αριστοφάνη).

Το κοινό που απευθύνθηκαν οι παραστάσεις ήταν άνθρωποι όλων των ηλικιών: άνθρωποι της πόλης, θεατρόφιλοι ή μη, άνθρωποι των πεδινών και ορεινών περιοχών της περιφέρειας των Τρικάλων, που έβλεπαν πρώτη φορά θέατρο με τις παραστάσεις περιοδείας του οργανισμού.

Βασική παράμετρος στο σχεδιασμό των παραγωγών το έμψυχο υλικό, οι καλλιτέχνες, με βασικό πυρήνα το καλλιτεχνικό δυναμικό της πόλης. Στόχος, το προς επιλογή έργο να είναι μέσα στις δυνατότητες του υπό σύσταση θιάσου, λαμβανομένης φυσικά υπόψη της οικονομικής παραμέτρου της παραγωγής η οποία κυμαινόταν σε χαμηλά επίπεδα.

Σε αρκετές περιπτώσεις οι φαινομενικά ‘απαγορευτικές αυτές δεσμεύσεις’ λειτούργησαν καταλυτικά και προς όφελος της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Παράδειγμα, τα φτηνά υλικά προκαλούσαν την  εφευρετικότητα και δημιουργούσαν πιο θεατρικά, μαγικά σκηνικά αντικείμενα, οι διπλές διανομές και οι συγχωνεύσεις ρόλων έδιναν μια φρεσκάδα στη  δραματολογική όψη της παράστασης (όπως για παράδειγμα στην παραγωγή Το παιχνίδι της τρέλας και της φρονιμάδας), η αδυναμία συμμετοχής μεγάλου αριθμού επαγγελματιών ηθοποιών είχε ως αποτέλεσμα την αξιοποίηση μαθητών των θεατρικών εργαστηρίων του Δ.Θ. σε μικρούς ρόλους (όπως για παράδειγμα στην παραγωγή Ο Κύκλος με την Κιμωλία και στο όνειρο του Δωδεκάμερου).

Ο χώρος παρουσίασης των παραστάσεων ήταν ο Μύλος Ματσόπουλου. Απαιτητικός και συνάμα προκλητικός στην αναμέτρησή του με τις παραγωγές του θεάτρου, αποτέλεσε φυσικό σκηνικό στις θερινές παραγωγές, δημιουργώντας μια διαλεκτική σχέση με το καλλιτεχνικό έργο. Και η «Σοφίτα», στο εσωτερικό του Μύλου, που φιλοξένησε τις χειμερινές παραγωγές και παράλληλες εκδηλώσεις, δημιουργούσε τις προϋποθέσεις ενός χώρου που μεταμορφωνόταν και έδινε άλλες διαστάσεις στο όλον.

Μια ακόμη παράμετρος, βασική για κάθε θίασο, ήταν η δημιουργία ενός σταθερού πυρήνα καλλιτεχνών. Φυσικά σε κάθε παραγωγή υπήρχαν μετακλήσεις καλλιτεχνών όταν οι ανάγκες το απαιτούσαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναδειχθούν νέοι επαγγελματίες  καλλιτέχνες, που σε αρκετές περιπτώσεις έκαναν τις πρώτες τους επαγγελματικές εμφανίσεις στις παραστάσεις του Δ.Θ. Το σημαντικό είναι ότι δημιουργήθηκε ένας πυρήνας καλλιτεχνών που αποτέλεσε πόλο έλξης και λειτούργησε ως αντίσταση στην αιμορραγία των δημιουργών προς το κέντρο.

Οι παραγωγές ήταν αποτέλεσμα «συλλογικής δουλειάς» γι’ αυτό μπορούν να χαρακτηριστούν ως παραστάσεις συνόλου. Επιπλέον η νεανική σύνθεση του θιάσου έδινε μια φρεσκάδα στο τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, μια ευφορία χαράς, παιχνιδιού και προσφοράς προς τον κοινό.

Παράλληλα διοχετεύτηκαν οι καλλιτεχνικές ανησυχίες των δημιουργών και η προσμονή των θεατών με παράλληλες εκδηλώσεις, (αναλόγια, εργαστήρια, σεμινάρια, φεστιβάλ, μετακλήσεις σχημάτων, εικαστικά γεγονότα κ.α.) που αποτελούν καινοτομία για ένα δημοτικό θέατρο.

• Τέλος τα συμπεράσματα που προκύπτουν απ’ την λειτουργία του θεάτρου είναι τα εξής:
• Το Δημοτικό Θέατρο Τρικάλων λειτουργεί με επιτυχία είκοσι συνεχόμενα χρόνια, παρά τις αντιξοότητες και τα προβλήματα, οικονομικά και μη, που κατά καιρούς αντιμετωπίζει.
• Είναι ίσως το μοναδικό επαγγελματικό Δημοτικό Θέατρο (εκτός από τα ΔΗΠΕΘΕ) που λειτουργεί στην περιφέρεια.
• Αποτελεί ένα πολυπρόσωπο παραγωγικό καλλιτεχνικό σχήμα της πόλης των Τρικάλων.
• Λειτουργεί στην περιφέρεια συγκροτώντας ένα σημαντικό άξονα αποκέντρωσης κι ένα σταθερό πυρήνα επικοινωνίας με το κοινό.
• Πραγματοποιεί περιοδείες σε πόλεις και χωριά με θεατρικές παραστάσεις που μπορούν να ταξιδεύουν και εκτός της σκηνής ενός εξοπλισμένου θεάτρου ακόμη και σε μη θεατρικούς χώρους.
• Αποτελεί πρότυπο Θιάσου Νέων Καλλιτεχνών, μοναδικό σε επίπεδο περιφέρειας, με επίκεντρο τους νέους δημιουργούς.
• Η συγχώνευση των καλλιτεχνικών και διοικητικών αρμοδιοτήτων έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής και την κατευθείαν προώθηση του καλλιτεχνικού έργου από τους ίδιους τους δημιουργούς.
• Το Δ.Θ.Τ. λειτουργεί με τον ελάχιστο προϋπολογισμό που απαιτείται για τη λειτουργία ενός επαγγελματικού καλλιτεχνικού οργανισμού.
• Η όλη δραστηριότητα του, παρόλο το ελάχιστο κόστος παραγωγής, χαρακτηρίζεται από ποιοτικά κριτήρια: αισθητική και καλλιτεχνική πληρότητα των παραγωγών του, δημιουργία προϋποθέσεων για συμμετοχή του κοινού στην θεατρική πράξη.
• Η καλλιτεχνική του φυσιογνωμία πληρεί τους όρους μιας βεβαιωμένης αισθητικής άποψης και μιας πρωτότυπης και πρωτίστως υγιούς καλλιτεχνικής πρακτικής στο χώρο του θεάτρου.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν μια παρουσία και μια ταυτότητα, σεμνή και διακριτική, ενός θεάτρου που βαδίζει και αναπτύσσεται σταδιακά και στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις, στον Δήμο, στην πόλη και στους ανθρώπους της.

[Το παρόν κείμενο βασίζεται στην Διπλωματική Διατριβή:

Νταλάσης Στέφανος, Πολιτιστική πολιτική, διοίκηση και αποκέντρωση:

«Δημοτικό Θέατρο Τρικάλων-Θεατρική Σκηνή Νέων Καλλιτεχνών: η πρώτη δεκαετία: 1997-2007»,  Ε.Α.Π., 2008].