Αναδημοσίευση από το «Τρικαλινό Ημερολόγιο» του 1985 εργασία του τότε Σχολικού Συμβούλου Δ.Ε. Λευτέρη Αναστασίου, «για τη μοναδικότητα ίσως του φαινομένου της αδιάσπαστης (κατοχή-εμφύλιος) πνευματικής συνέχειας μιας κατ’ εξοχήν επαρχιακής πόλης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
Τα Τρίκαλα, μια από τις πιο «αυθεντικές» επαρχιακές πόλεις, με έντονα τα σημάδια της εγκατάλειψης από τη μέχρι τώρα Πολιτεία, μια παραμερισμένη Σαμάρεια του Ελλαδικού χώρου, είναι, πράγματι, εκπληκτικό πώς βάσταξε μια τόσο αξιοθαύμαστη κουλτούρα που κύρια φαίνεται από το πλήθος των εφημερίδων και των περιοδικών που εκδόθηκαν από την απελευθέρωση του 1881 μέχρι σήμερα.
Δεν είχε περάσει ούτε ένας μήνας από την απελευθέρωση από τους Τούρκους (22 Αυγούστου) και στις 19 Σεπτέμβρη του 1881 βγαίνει η πρώτη εφημερίδα, ο «Φάρος του Ολύμπου», από τον Ευθύμιο Οικονομίδη, γνωστό μεγαλοϊδεάτη αγωνιστή. Υποστηρίζει το κόμμα του Κουμουνδούρου.
Στις 2-5-1883 εκδίδεται η δεύτερη εφημερίδα «Τρίκαλα» του Κ. Ζάχου. Λίγο αργότερα, στις 4 Οκτώβρη 1883, ο δικηγόρος Ζ. Γεωργόπουλος εκδίδει την εφημερίδα «Εργάται». Ο ιστοριοδίφης Ν. Γιαννούλης γράφει σχετικά: «Είναι η εφημερίδα των νέων κοινωνικοπολιτικών ιδεών (σ.σ. σοσιαλιστικών) του 19ου αιώνα όπως αυτές αναπτύχθηκαν και διαπλάστηκαν στη Δυτική Ευρώπη. Η αρθρογραφία των «Εργατών» είναι εχθρική προς κάθε τι που σταματάει την πρόοδο είτε άνθρωποι είναι αυτοί είτε θεσμοί και φυσικά ενάντια στους τσιφλικάδες». Πόσο σύγχρονοι στ’ αλήθεια και επίκαιροι σήμερα ήταν οι «Εργάτες»!… Όπως ήταν φυσικό υποστήριζε ριζοσπάστες του κόμματος Τρικούπη.
Ακολούθησαν για μικρό χρονικό διάστημα οι εκδόσεις νέων εφημερίδων «Η Πίνδος», ο «Νέος Αγών», η «Τρίκκη», ο «Ληθαίος», οι οποίες έσβησαν γρήγορα.
Το 1883 προς το τέλος βγαίνει η «Αναγέννησις» του Γ. Θεοδωρακοπούλου, η οποία συνέχισε την έκδοσή της σαν «η αρχαιοτέρα ΣΥΝΕΧΩΣ εκδιδομένη εφημερίς εν Ελλάδι» μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Τελευταίος εκδότης ο Γιάννης Λίβερης. Γνωστή ως εφημερίδα της Δεξιάς.
To 1884 βγαίνουν η «Φωνή των Τρικάλων» και η «Πρόοδος» του Β. Βαμβέτσου, προοδευτική εβδομαδιαία εφημερίδα.
Το «Θάρρος» του Λεωνίδα Κλειδωνόπουλου εκδόθηκε στις 2-10-1908 και υπήρξε από τις μακροβιότερες εφημερίδες. Έκλεισε στις 28-10-1949 ύστερα από το κάψιμο των τυπογραφείων της από άνδρες του Δημοκρατικού Στρατού.
Ο Αχιλλέας Καρανάσιος στο βιβλίο του «Πνευματικά Τρίκαλα» (1956) γράφει ότι το 1911 κυκλοφορεί στα Τρίκαλα ένα πλήθος σατυρικών εφημερίδων: «Ο Μεφιστοφελής», «Τέτοιος Πάντοιος», «Σεντεκλέρ», «Η Ψαλίδω» του Εβραίου Ισαάκ Μωϋσή και ο «Σατανάς» του Ευαγγέλου.
Στη διετία 1919-1920 εκδίδονται οι εφημερίδες «Τηλέγραφος» του Στ. Ροδινού και ο «Ατρόμητος» Κ. Αμδάρη – Δ. Παπανικολάου με αντίθετες πολιτικές θέσεις (Αντιβενιζελική – Βενιζελική). Ο «Τοπικός Αγών» που εκδίδεται το 1926 από τους Κ. Ζαχαριάδη, Α. Φίτσιο, Γ. Τέγο φέρνει για πρώτη φορά στην επιφάνεια, ανοιχτά τις σοσιαλιστικές ιδέες. Το ντόπιο κατεστημένο γρήγορα θα πνίξει αυτή τη φωνή.
Το 1931 εκδίδεται η «Πάλη» του Αθαν. Κλιάφα και η «Νέα Φωνή» του Κλέαρχου Κύρκου με προοδευτικές καθαρά θέσεις. Στα μέσα του 1932 εμφανίζονται «Τo Φως» με θρησκευτικό περιεχόμενο του I. Τέκου, η σατυρική «Κόκορας και Ρωμιός» του Δημ. Παπαγιαννάκου και η «Σπίθα» του Τάκη Βλάχου. Το 1934 βγαίνει η «Αγροτική Σημαία», επαναστατικό για την εποχή έντυπο και η «Φτωχολογιά» του Β. Πιτυρίγκα με ποπουλαΐστικο χρώμα.
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής και της Εθνικής μας Αντίστασης στα Τρίκαλα εκδόθηκαν αξιόλογες εφημερίδες. Η «Λαοκρατία», όργανο του ΕΑΜ περιοχής Τρικάλων που το πρώτο της φύλλο εκδόθηκε στην Κόρη Γοργογυρίου Τρικάλων. Αργότερα εκδίδονταν μέσα στην πόλη των Τρικάλων. Η «Φωνή του Λαού» όργανο του ΕΑΜ περιοχής Πύλης Τρικάλων. Εκδόθηκε στην Τύρνα και την Πύλη Τρικάλων. Ο «Αγώνας», όργανο του ΚΚΕ περιοχής Τρικάλων. Πρωτοεκδόθηκε κάπου στα Χάσια.
Το 1944 ο Νάκης Νακόπουλος έβγαλε τη «Δημοκρατική Ελπίδα» που τη διατήρησε μέχρι το θάνατό του. Υποστήριξε το κόμμα Φιλελευθέρων και τον Πλαστήρα.
Ο δημοσιογράφος Κίτσιος Παππάς κυκλοφορεί το 1945 το σατυρικό φύλλο «Κουτσομπολιό». Την ίδια χρονιά ο Κ. Κουλουρίδας τον «Εθνικό Παλμό» και οι Κίτσιος Μπακάλης και Κώστας Κωνσταντινίδης βγάζουν την «Ελευθέρα Γνώμη» δημοκρατική εφημερίδα, φυτώριο συντακτών που έκλεισε το 1967. Η «Ελευθέρα Γνώμη» ήταν για δυο περίπου δεκαετίες το στέκι όλων των προοδευτικών ανθρώπων του Νομού μας. Μετά τον εμφύλιο στη δεκαετία του 50-60 ο Αχ. Καρανάσιος επιχειρεί την έκδοση της βδομαδιάτικης εφημερίδας «Τρικαλινό Βήμα». Η αριστερά κυκλοφορεί τη «Φωνή του Λαού» και ο δημοσιογράφος Θάνος Ευθυμιάδης τη «Νέα Εποχή». Δυστυχώς κανένα από τα φύλλα αυτά δεν κατόρθωσε να επιβιώσει.
Στη δεκαετία του 60-70 κυκλοφορούν η «Έρευνα», τα «Τρικαλινά Νέα» και ο «Πρωινός Λόγος» και μετά τη μεταπολίτευση η βδομαδιάτικη «Αλήθεια». Για λίγο διάστημα κυκλοφόρησε η «Αλλαγή» του Χρ. Οικονόμου, βουλευτή.
Τα «Τρικαλινά Νέα» κινούνται στο Δημοκρατικό χώρο, ο «Πρωινός Λόγος» υποστηρίζει τη δεξιά, ενώ η «Έρευνα» κρατάει μια ιδιόμορφη, ανεξάρτητη όπως λένε οι δημοσιογράφοι της, στάση. Η βδομαδιάτικη «Αλήθεια» καλύπτει τον αριστερό γενικά χώρο. Μετά τη μεταπολίτευση εκδόθηκαν και μερικά άλλα βραχύβια έντυπα χωρίς μεγάλη επιρροή.
Φυσικό είναι να απορεί κανένας πώς μέσα σ’ ένα τόσο στενό χώρο όπως τα Τρίκαλα κατορθώνουν να επιβιώνουν 3 καθημερινές εφημερίδες και μια βδομαδιάτικη. Κύριο έσοδό τους οι διαφημίσεις, οι ανακοινώσεις σωματείων και κομμάτων (ιδιαίτερα προεκλογικά) τα κοινωνικά και βέβαια κάποια όχι αξιόλογη κρατική επιχορήγηση ή δάνεια. Ειδησεογραφικά καλύπτονται στο μεγαλύτερο μέρος από το ΑΠΕ. Γι’ αυτό τυχαίνει πολλές φορές στις πολιτικές κύρια ειδήσεις, αν αφαιρέσεις τους τίτλους, και οι τρεις να γράφουν τα ίδια. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε κάποιας μορφής εξάρτηση.
Ακόμα η κυκλοφορία στην πόλη μας των εφημερίδων της (Θεσσαλονίκης 8-9 π.μ. και των Αθηνών 10-11 π.μ. περιορίζει σημαντικά τη διάθεση τοπικών φύλλων. Απ’ ότι ξέρουμε το τιράζ κάθε τοπικού φύλλου δεν ξεπερνάει τα 3.000 φύλλα. Από τις 4 εφημερίδες μόνο μία, ο «Πρωινός Λόγος», εκδίδεται με τη νέα τεχνολογία. Το πρόβλημα του τοπικού Τύπου καθημερινά γίνεται πιο οξύ. Και φυσικά μια κρίση που θα είχε σαν αποτέλεσμα το κλείσιμο των εφημερίδων σίγουρα θα έχει οδυνηρές επιπτώσεις στο λαϊκό κίνημα και το πνευματικό ανέβασμα του λαού.
Και δεν είναι καθόλου «κουτσομπολιά» οι πληροφορίες ότι μερικοί οικονομικά δυνατοί στον τόπο μας καραδοκούν να σμίξουν τα τυριά και τα καδρόνια με τις εφημερίδες. Και ο έλεγχος του Τύπου είναι γνωστό πού οδηγεί.
Περιοδικά
Το πρώτο περιοδικό που βγαίνει στα Τρίκαλα είναι τα «Μετέωρα» του Θ. Χατζηγώγου, το 1907. Στη διάρκεια του μεσοπολέμου κυκλοφορούν το 1929 η «Τρικαλινή Επιθεώρηση» του Γ. Ιακωβάκη, περιοδικό ποικίλης ύλης όπως έγραφε, και η «Επαρχία» το 1931 καθαρά λογοτεχνικό περιοδικό των Νίκου Παππά και Νίκου Μπούρα.
Το 1946 ο Αχ. Καρανάσιος με τον ΕΜΟΤ ξαναεκδίδει τα «Μετέωρα», το περιοδικό που για 3 δεκαετίες σημάδεψε την πνευματική ζωή του τόπου. Από τις σελίδες του παρέλασαν γνωστά ονόματα της λογοτεχνίας μας, όπως: Νίκος Βέης, Νίκος Παππάς, Ρίτα Μπούμη-Παππά, Φοίβος Δέλφης, Α. Σιμόπουλος, Τάκης Δόξας, Γ. Κουτσοχέρας, Λ. Ιακωβίδη, Αν. Ζόλδερ, Δημ. Κόκκινος, Αλ. Χατζηγάκης, Ρήγας Γκόλφης, Κλ. Μαρκίνας, Ν. Ταλξιντάρης, Δόξας Αγγελος, Ρώμος Φιλύρας, Άγγ. Σικελιανός, Γιάννης Τρίκκης, Χρ. Τσαπάλας, Τ. Αλασάκης κ.ά. Πρώτα εκδόθηκε διμηνιαίο, σήμερα εκδίδεται ετήσιο (Δ/ντής Κ. Σταυρόπουλος).
Στη δεκαετία 60-70 η Αρχαιολογική Εταιρεία Τρικάλων, η «Τρίκκη», κυκλοφορεί τον «Ασκληπιό» με λαογραφικά κύρια θέματα και αρχαιολογικές ανακοινώσεις.
Η ΣΤΕΓΗ γραμμάτων και Τεχνών Τρικάλων εκδίδει το 1966 και μετά τη δικτατορία το 1976 το «Νέο Θεμέλιο» με Δ/ντή το γνωστό στο Τρικαλινό κοινό κριτικό Θύμιο Λούκα με σκοπό όπως γράφει «τη διακίνηση και διασταύρωση ιδεών και απόψεων καθώς απαιτεί η διαλεχτική διαδικασία που εξασφαλίζει το στέρεο χτίσιμο του πολιτισμού». Συνεργάτες οι Κ. Παπαστεργίου, Λ. Σκαμπαρίνας, Κ. Τσιγγαρίδας, Κ. Μπαρούτας και άλλα γνωστά ονόματα Τρικαλινών πνευματικών ανθρώπων.
Το 1980-84 ο ΦΙΛΟΣ εκδίδει το ετήσιο περιοδικό «Τρικαλινά» ποικίλης ύλης. Εκδίδεται από συντακτική Επιτροπή. Κινείται κύρια στον ιστορικολογοτεχνικό και λαογραφικό χώρο.
Τα περιοδικά που έδωσαν μια άλλη διάσταση στα Τρικαλινά πράγματα και που δημιούργησαν ένα άλλο κλίμα είναι η «Παρέμβαση», οι «Αναφορές» και οι «Προβληματισμοί». Το φανερώνουν άλλωστε και οι τίτλοι τους.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ: Μια ομάδα νέων ανθρώπων της γενιάς του Πολυτεχνείου από τους: Θανάση Βαβύλη, Βιβή Βλαχογιάννη, Γιάννη Καρυώτη, Ρίκυ Κοτσάμπαση, Γιώργο Λεπενιώτη, Κώστα Παπαγεωργίου, Ντίνο Παπαδόπουλο, Νικ. Σαλιάχη, Θύμιο Σαλιάχη, Νίκο Ταγαρίδη με έντονο προβληματισμό και ανησυχίες μέσα από ένα σωρό δυσκολίες και αντιξοότητες κατορθώνουν να ταράξουν τα νερά με το πρώτο τεύχος της «Παρέμβασης». Γράφουν: «Ελπίζουμε η «Παρέμβαση» να αποτελέσει προχωρημένο ΒΗΜΑ πληροφόρησης, ενημέρωσης, προβληματισμού διακίνησης ιδεών και να γίνει έτσι χωρίς καμιά «προκάτ» πολιτική σκοπιμότητα, μια ουσιαστική δουλειά βοηθώντας όλους τους καλόπιστους και προοδευτικούς ανθρώπους να σχηματίσουν μια πιο έντονη συνείδηση και καθαρή εικόνα για τον κόσμο και την πόλη που ζούμε.» Η θεματολογία του περιοδικού είναι πολύ πλατιά. Από το πολωνικό ως την οικονομική ανάπτυξη από το ρυθμιστικό ως τον αγώνα για τα τσιφλίκια, από την κοινωνική ανάπτυξη ως το σχολείο των Τσιγγάνων. Τα θέματα είναι καυτά και σχολιάζονται από το πλατύ Τρικαλινό κοινό. Η αρχή είναι σίγουρα θετική. Ύστερα όμως από μερικά τεύχη μπαίνουν ορισμένα προβλήματα στη συντακτική επιτροπή και το ένα περιοδικό γίνονται δύο, «Παρέμβαση» και «Αναφορές».
ΑΝΑΦΟΡΕΣ: Εκδόθηκε μόνο ένα τεύχος. Διαφάνηκε από την αρχή ο αγωνιστικός του δρόμος και σε κάποια φάση οι εκδότες του είχαν μια ιστορία με τα δικαστήρια.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ: Το περιοδικό που εκδίδει ο ΣΕΤ (Σύνδεσμος Επιστημόνων Τρικάλων). Εκδίδεται από συντακτική Επιτροπή. Δεν περιλαμβάνει μόνο επιστημονικά θέματα, απρόσιτα στον πολύ κόσμο, εγγίζει και τα καθημερινά προβλήματα. Φιλοδοξεί να αποτελέσει βήμα κάθε προβληματισμού και από κάθε άνθρωπο κάθε χώρου. Γράφτηκαν αρκετά καλές κριτικές όσο αφορά τη θεματολογία και την παρουσίαση. Φυσικά υπάρχει το οικονομικό πρόβλημα που ελπίζεται τελευταία να ξεπεραστεί.
ΤΡΙΚΑΛΙΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: Άφησα τελευταίο το «Τρικαλινό Ημερολόγιο», που εκδίδει κάθε χρόνο (8ος χρόνος) η Δημοτική Βιβλιοθήκη, γιατί δεν έχει καθαρά την όψη περιοδικού. Είναι ένας τόμος που δίδει την εικόνα της πόλης όσον αφορά την πολιτική-οικονομική-συνδικαλιστική και πολιτιστική δραστηριότητα. Το τελευταίο τεύχος επιχείρησε μια αλλαγή που ενόχλησε κάποιο συντηρητικό σωματείο. Αυτό βέβαια σημαίνει, όπως είπε χαρακτηριστικά κάποιος προοδευτικός δημοκρατικός πολίτης, ότι βαδίζει σε καλό δρόμο.
Αυτή είναι, τελειώνοντας, η όψη που παρουσιάζουν τα Τρίκαλα όσον αφορά τον Τύπο. Πρέπει όμως εδώ να επισημάνουμε τη μοναδικότητα ίσως του φαινομένου της αδιάσπαστης (κατοχή-εμφύλιος) πνευματικής συνέχειας μιας κατ’ εξοχήν επαρχιακής πόλης, παραμελημένης όπως είπαμε στην αρχή, μακριά από φωναχτά και φανταχτερά ονόματα και ακόμα μακρύτερα από τη στοργή της Πολιτείας και τον… κρατικό κουρβανά.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
