Οι κάλπες, τα… στραγάλια και το μαύρο στον σπανό!
Για το πως γίνονταν οι εκλογές με τα σφαιρίδια και τις κάλπες περιγράφει ο Μιχάλης Χατζηγάκης, στο σημείωμα του αυτό.
Άλλοτε, όταν οι βουλευτικές εκλογές γίνονταν με το πλειοψηφικό σύστημα, οι ψηφοφόροι ψήφιζαν με μολυβένια σφαιρίδια, που έριχναν σε σιδερένιες κάλπες. Έτσι την παλιά εποχή ο κάθε ψηφοφόρος μπορούσε να βγάλει το «άχτι» του ρίχνοντας στην κάλπη το σφαιρίδιό του και μάλιστα… δαγκώνοντας το, λέγοντας:
— Μαύρο και δαγκωμένο στον κέρατά!…
Στήνονταν λοιπόν από βραδύς οι κάλπες, που ήτανε δοχεία από λευκοσίδηρο, χωρισμένα στη μέση, με ένα τράχηλο μπροστά, χωρισμένο κι αυτό σε τρόπο ώστε μόλις να χωράνε τα τρία δάκτυλα του χεριού που κρατούσε το σφαιρίδιο. Το δοχείο αυτό ήτανε βαμμένο από τη μια μεριά με μαύρο χρώμα και από την άλλη με άσπρο. Επάνω δε στην κάλπη ήτανε γραμμένο το όνομα του υποψηφίου. Όποιος ψηφοφόρος ήθελε να καταψηφίσει τον υποψήφιο, έριχνε το σφαιρίδιο στο μαύρο μέρος της κάλπης και όταν ήθελε να τον ψηφίσει το έριχνε στο άσπρο. Σ’ αυτές τις εκλογές μεγάλο ρόλο έπαιζε ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου. Γι’ αυτό σαν αντιπρόσωποι τοποθετούνταν συνήθως πρόσωπα γνωστά και συμπαθή στην περιοχή, με τρόπο ώστε να ψηφίζεται όχι ο υποψήφιος, αλλά ο… αντιπρόσωπος που με τις γνωριμίες και συμπάθειες του κατόρθωνε να επηρεάζει το φρόνημα των ψηφοφόρων. Πολλές φορές οι αντιπρόσωποι, βλέποντας ένα ψηφοφόρο, που είχε διάθεση να καταψηφίσει, δεν του έδιναν σφαιρίδιο, λέγοντας του:
— Εσύ ψήφισες, προχώρα παρακάτω.
Και επειδή ο ψηφοφόρος πιέζονταν αφόρητα από τον επόμενο ψηφοφόρο, που με τη σειρά του ήθελε να ψηφίσει, και μη θέλοντας να δημιουργήσει επεισόδιο, προχωρούσε αψήφιστος προς την άλλη συνεχόμενη γειτονική κάλπη. Έτσι ο αντιπρόσωπος του υποψηφίου κατόρθωνε να αποφύγει μια μαύρη και… δαγκωτή ψήφο, την οποία αργότερα αντικαθιστούσε με λευκή, δίνοντας στον επόμενο φίλο του ψηφοφόρο αντί για ένα, δύο σφαιρίδια, που τα έριχνε στο άσπρο μέρος της κάλπης.
Ένα άλλο κόλπο που χρησιμοποιούσαν οι αντιπρόσωποι των υποψηφίων ήταν και το έξης: Έπαιρναν… στραγάλια, που τα έβαφαν με μαύρο μολύβι. Όταν, λοιπόν, έβλεπαν ψηφοφόρο, που διέκειτο εχθρικά προς τον υποψήφιο, του έδιναν, αντί για μολυβένιο σφαιρίδιο, ένα βαμμένο μαύρο στραγάλι, που μόλις ριχνόταν στην κάλπη διαλύονταν από το βάρος των άλλων μολυβένιων σφαιριδίων.
Για το μέτρημα των σφαιριδίων μετά την λήξη της ψηφοφορίας χρησιμοποιούνταν ο εξής τρόπος: Σε κάθε εκλογικό τμήμα, εκτός από τις κάλπες, στέλνονταν και αριθμός συρταρωτών κουτιών, που ενώ το κάτω μέρος ήτανε κενό, το επάνω μέρος καλύπτονταν από μια συρταρωτή ίσια σανίδα, που είχε συνήθως πενήντα τρύπες. Όταν, λοιπόν, ανοίγονταν οι κάλπες, ο δικαστικός αντιπρόσωπος, παρουσία και των άλλων αντιπροσώπων των υποψηφίων, γέμιζε τις τρύπες αυτές με σφαιρίδια, ενώ σ’ ένα χαρτί σημείωνε την κάθε πενηντάδα. Το άθροισμα δε αυτών των πενηντάδων αποτελούσε το αποτέλεσμα των ψήφων λευκών ή μαύρων, που έπαιρνε κάθε υποψήφιος. Εξ’ άλλου, η σειρά των καλπών, που στήνονταν από βραδύς, δεν γίνονταν κατά συνδυασμούς, αλλά κατά ονόματα, σύμφωνα με την σειρά ανακηρύξεως, που γίνονταν από το Πρωτοδικείο. Έτσι συχνά πλάι – πλάι ήτανε δυνατό να βρίσκονται φίλοι υποψήφιοι ή και αντίπαλοι, οπότε πολλές φορές συνέβαιναν και ιλαροτραγικά πράγματα.
Κάποτε η σειρά της ανακηρύξεως των υποψηφίων από το Πρωτοδικείο είχε ορισθεί έτσι, ώστε οι κάλπες των υποψηφίων Σωτ. Χατζηγάκη και Εύθ. Ζούκα βρίσκονταν η μία πλάι στην άλλη, προηγούνταν όμως η κάλπη του Χατζηγάκη. Όταν λοιπόν ο πονηρός παλαίμαχος πολιτικός καταλάβαινε ότι ο ψηφοφόρος ήτανε διατεθειμένος να δώσει στον Ζούκα λευκή ψήφο, έβαζε σ’ εφαρμογή το μεγάλο του κόλπο. Απευθύνονταν στον ψηφοφόρο λέγοντας του στα βλάχικα:
— «Μαύρο στον… σπανό», γιατί ο Ζούκας ήτανε σπανός).
Η φράση αύτη ξυπνούσε τα κουτσοβλάχικα αισθήματα του ψηφοφόρου κι έφερνε το ποθητό για τον Χατζηγάκη αποτέλεσμα. Μαύριζε αλύπητα τον μη κουτσόβλαχο Ζούκα, που σε κάθε τέτοια περίπτωση με την χαρακτηριστική ψιλή φωνή του διαμαρτύρονταν έντονα στον δικαστικό αντιπρόσωπο. Στο μεταξύ ο Χατζηγάκης κατάφερνε να κάνει καλά την δουλειά του, ενώ ο Ζούκας έμενε με τις φωνές του και πάντα νάναι διαμαρτυρόμενος. Αργότερα οι αντίπαλοι Χατζηγάκης και Ζούκας έγιναν οι πιο καλοί φίλοι σε κοινούς εκλογικούς αγώνες.
Για την αντιγραφή: Σ.Α. Μπακοβασίλης
